Anorexia Nervosa

“အစားမစားႏိုင္ေသာ ေရာဂါ (Anorexia Nervosa)” ဟာ စိတ္ေၾကာင္႔ ျဖစ္တဲ႔ အစားမစားႏိုင္ျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ စားရမဲ႔ ေသာက္ရမဲ႔မို႔ မစားႏိုင္တာ၊ ခႏၶာကိုယ္မွာ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ခၽြတ္ယြင္းခ်က္ (ဥပမာ အစာအိမ္ေရာဂါ) ေၾကာင္႔ မစားႏိုင္တာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး မၾကာေသးခင္က Channel 4 အစီအစဥ္တစ္ခု ျပသြားခဲ႔ပါတယ္။ အသက္ ရွစ္ႏွစ္ပဲ ရွိေသးတဲ႔ မိန္းကေလး တစ္ေယာက္ကို အေျခခံၿပီး ရိုက္ထားတာ သနားစရာလည္း ေကာင္း၊ ေၾကာက္စရာလည္း ေကာင္း၊ ၾကည္႔သင္႔တဲ႔ အစီအစဥ္မို႔ လင္႔ခ္ ထည္႔ေပးလိုက္ပါတယ္။

အရိုးေတြ ေပၚေအာင္ ပိန္ေနမွ လွတယ္ ထင္တာေၾကာင္႔လိုလို၊ ၀ၿပီး အဆီပိတ္ ေရာဂါထူမွာ ေၾကာက္တာေၾကာင္႔လိုလိုနဲ႔ အစားေတြ ေရွာင္တာက စတတ္ပါတယ္။ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ပံုမွန္ မဟုတ္ေတာ႔တဲ႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလွ်ာ႔နည္းေတြ၊ အမူအက်င္႔ေတြကို ေရာက္လာတာပါပဲ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ႔ေအာင္လို႔ ေလ႔က်င္႔ခန္းေတြကိုလည္း မတရား လုပ္တတ္ပါေသးတယ္။ သူမ်ားအျမင္မွာ ဘယ္ေလာက္ပဲ ပိန္ပိန္ သူတို႔စိတ္ သူတို႔အျမင္မွာေတာ႔ ပံုပ်က္ပန္းပ်က္ ၀တယ္လို႔ပဲ ယံုၾကည္ေနတတ္လို႔ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ႔ေအာင္ အစားမစား၊ ေလ႔က်င္႔ခန္း နင္းကန္လုပ္နဲ႔ အေတာမသတ္ပါဘူး။ ခႏၶာကိုယ္ကလည္း အရိုးၿပိဳင္းၿပိဳင္း၊ အေရာင္အေသြး ခန္းေျခာက္၊ မ်က္တြင္းေငါေငါနဲ႔ ေၾကာက္စရာ ျဖစ္လာပါတယ္။

ဆယ္ေက်ာ္သက္ေတြၾကား ဒီေရာဂါ အျဖစ္မ်ားၿပီး ေယာက္်ားေလး မိန္းကေလး ျဖစ္ႏႈန္းက ၁း၁၀ ရွိပါတယ္။ သံုးပံုႏွစ္ပံုမွာ ခႏၶာကိုယ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပတတ္ၿပီး သံုးပံုတစ္ပံု သတ္ေသႏႈန္း ရွိလို႔ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ႔ ေရာဂါ အမ်ိဳးအစားမွာ ပါ၀င္ပါတယ္။

ေရာဂါ အမည္တပ္ဖို႔အတြက္ လကၡဏာေတြ (Diagnostic criteria) ကေတာ႔

• အရပ္ႏွင္႔ ႏိႈင္းယွဥ္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ (Body Mass Index = Body weight in Kilograms divided by Height in Meters squared) 17.5 ထက္ ေလ်ာ႔နည္းျခင္း
• မိမိဖာသာ ျဖစ္ေစေသာ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ႔က်ျခင္း (Self-induced weight loss) (ဥပမာ ၀ေစေသာ အစာမ်ားကို မတရား ေရွာင္ျခင္း၊ စားၿပီး လက္ထိုးအန္ျခင္း၊ ၀မ္းႏႈတ္ေဆးမ်ား ပံုမွန္ သံုးျခင္း၊ ကိုယ္လက္ ေလ႔က်င္႔ခန္း တရားလြန္ လုပ္ျခင္း၊ အစားမစားခ်င္ေအာင္ ေဆး ေသာက္ျခင္း စသည္)
• မိမိ ခႏၶာကိုယ္ကို အလြန္အမင္း ၀ေနသည္ဟု အျမင္မွား ယံုၾကည္ေနျခင္း (Body image distortion) ၀မည္ကို ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ေနျခင္း၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုးမႈႏွင္႔ ပတ္သက္၍ သတိ အပိုလြန္ေနျခင္း
• ေသြးထဲရွိ ေဟာ္မုန္းဓာတ္မ်ား ကေမာက္ကမ ျဖစ္ကုန္ျခင္း ျပႆနာမ်ား (Endocrine disorders) (ဥပမာ ရာသီေသြး ထိန္ငုပ္ျခင္း၊ လိင္မႈကိစၥ စိတ္မပါေတာ႔ျခင္း၊ အင္ဆူလင္ ထုတ္မႈ ပံုမမွန္ေတာ႔ျခင္း စသည္)
• အရြယ္ မေရာက္ေသးေသာ (ရာသီေသြး မေပၚေသးေသာ) မိန္းကေလးမ်ားတြင္ အရြယ္ေရာက္ ေနာက္က်ျခင္း (Delayed or arrested puberty)
  

မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ ဒီေရာဂါ ျဖစ္လာသူေတြမွာ အိမ္တြင္း မိသားစု အေနအထား ျပႆနာ တစ္ခုခု ရွိတတ္ပါတယ္။ စည္းကမ္း အလြန္ တင္းၾကပ္ျခင္း သို႔မဟုတ္ ေလ်ာ႔လ်ဲလြန္းျခင္း၊ လူႀကီးမ်ားက ေနရာတကာ ၀င္ပါၿပီး လံုး၀ လြတ္လပ္ခြင္႔ မေပးျခင္း၊ အခ်စ္လြန္ၿပီး ကာဆီးကာဆီး လုပ္လြန္းျခင္း၊ ျပႆနာ ထိပ္တိုက္ေတြ႔မႈမ်ားကို မေျဖရွင္းပဲ ေရွာင္ရွားျခင္း တို႔နဲ႔ ဆက္ႏႊယ္တတ္ပါတယ္။ တစ္ခါတေလေတာ႔လည္း မိဘကိုယ္တိုင္က အစားအေသာက္ကို သတိထားလြန္းတာေၾကာင္႔ ကေလးေတြက အေၾကာက္လြန္ၿပီး ဟိုဟာမစားရဲ ဒီဟာမစား၀ံ႔ ေရွာင္ကုန္တတ္ပါတယ္။

လူနာမွာ ေတြ႔ရတဲ႔ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ လကၡဏာေတြကေတာ႔

• ႂကြက္သားမ်ား ေသးသိမ္လာျခင္း (ဥပမာ လက္ေမာင္းလက္ဖ်ံ)
• အသားအေရ ခမ္းေျခာက္ျခင္း
• ဆံပင္ႏွင္႔ ေျခသည္းလက္သည္းမ်ား ျပတ္လြယ္ က်ိဳးလြယ္ျခင္း
• လက္ဆစ္မ်ားတြင္ အသားမာ တက္ျခင္း (လက္ထိုးအန္တတ္သူမ်ားတြင္ ေတြ႕ရေသာ ရုပ္လကၡဏာ)
• ေသြးအားနည္းျခင္း
  
• အသားႏွင္႔ မ်က္သားမ်ား ၀ါလာျခင္း
• ကေလး အေမႊးကဲ႔သို႔ ေမႊးၫႇင္းႏုမ်ား ေပါက္လာျခင္း (အထူးသျဖင္႔ ေက်ာျပင္တြင္)
• သြားေႂကြသားမ်ား ပါးလ်ားကုန္ျခင္း
• လက္ဖ်ားေျခဖ်ားမ်ား ျပာႏွမ္းလာျခင္း
• ေသြးေပါင္ခ်ိန္ က်ျခင္း (ပံုမွန္ မဟုတ္)
  
• ကိုယ္အပူခ်ိန္က်ျခင္း (ပံုမွန္ မဟုတ္)
• ရင္သားမ်ား ရႈံ႕တြေသးငယ္ကုန္ျခင္း
• တံေတြးႀကိတ္မ်ား ေယာင္ယမ္းျခင္း (အထူးသျဖင္႔ နားေနာက္ ႏွင္႔ ေမးရိုးေအာက္)
• အူမ်ား အလုပ္မလုပ္ေတာ႔ျခင္း (၀မ္းႏႈတ္ေဆး အလြဲသံုးမႈေၾကာင္႔)
• လက္ထံု ေျခထံု ျဖစ္ျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

အေတြ႕ရမ်ားတဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာ ဘံုလကၡဏာကေတာ႔ ဒီေရာဂါ ျဖစ္တဲ႔ ကေလးေတြဟာ အစားထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းကို သူတို႔ဘ၀မွာ သူတို႔ အစိုးရတဲ႔ တစ္ခုတည္းေသာ ကိစၥအေနနဲ႔ အသံုးခ်တာပါ။ က်န္တာအားလံုး သူတို႔ မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္တာကို အစားထိုးတဲ႔ သေဘာေပါ႔။ ကုရခက္တာ ဒါေၾကာင္႔ပါ။ စိတ္ကုထံုး (Psycho-therapy)ကို အေတြ႔အၾကံဳရွိတဲ႔ စိတ္ပညာရွင္ (Clinical Psychologist) နဲ႔ လေပါင္းမ်ားစြာ ကုရပါတယ္။

တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ အစာ ျပန္စားႏိုင္ေအာင္လည္း ကုရ၊ ကူရပါတယ္။ အတင္း ဒုတ္နဲ႔ ရိုက္ၿပီး ေကၽြးလို႔ မရပါဘူး။ စိတ္က မစားႏိုင္လို႔ အင္မတန္ ခက္ခဲပင္ပန္းၾကရွာပါတယ္။ ခႏၶာကိုယ္ကလည္း မခံႏိုင္လို႔ မတိုင္းမဆ ေကၽြးရင္ အႏၲရာယ္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အစာအာဟာရ ပညာရွင္ (Dietitian) နဲ႔ ေသခ်ာတိုင္ပင္ တြက္ခ်က္ၿပီးမွ စနစ္တက် ေကၽြးရတာပါ။ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ဓာတ္ဆားအေနအထားကို အႀကိမ္မ်ားစြာ ေသြးေဖာက္ စစ္ေဆးရပါတယ္။ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းကို ထိခိုက္ၿပီး ေသေစတဲ႔အထိ ဒုကၡေပးႏိုင္လို႔ပါ။

ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာေတြကေတာ႔

• သြားပိုးစားျခင္း
• ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျခင္း၊ ေသြးေပါင္က် မူးေမာ္ေမ႔ေမ်ာျခင္း၊ ႏွလံုး ရုတ္တရက္ ရပ္သြားႏိုင္ျခင္း
• အူမ်ား ပံုမွန္ အလုပ္မလုပ္ပဲ ေႏွးေကြးလာျခင္း၊ ၀မ္းအလြန္အမင္း ခ်ဳပ္ျခင္း
• ေဟာ္မုန္းမ်ား ကေယာက္ကယက္ ျဖစ္ကုန္ၿပီး ၄င္းတို႔၏ လုပ္ေနက် အလုပ္မ်ား မွားယြင္းကုန္ျခင္း (ဥပမာ သိုင္းရိြဳက္ေဟာ္မုန္း နည္းျခင္း မ်ားျခင္း)
• ေက်ာက္ကပ္တြင္း ေက်ာက္တည္ျခင္း
• ကိုယ္ခႏၶာ ႀကီးထြားမႈ တန္႔သြားျခင္း
• အရိုးပြ ဆတ္ က်ိဳးလြယ္ျခင္း
  
• ကိုယ္၀န္ မရႏိုင္ျခင္း၊ ရပါကလည္း ကေလး အာဟာရ ခ်ိဳ႕တဲ႔ကာ ေမြးစ အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ႔နည္းျခင္း
• ဦးေႏွာက္ ထုထည္ ေလ်ာ႔က် ေသးသိမ္လာျခင္း (အစား ပံုမွန္ ျပန္စားရင္ တျဖည္းျဖည္း ျပန္ေကာင္းပါတယ္)
• ေသြးဆဲလ္မ်ား ေလ်ာ႔နည္း၍ ေသြးအားနည္း၊ ခုခံအားနည္း၊ ေသြးမတိတ္ ျဖစ္ျခင္း- အားလံုး ေၾကာက္စရာခ်ည္းပါပဲ။
  

“အစားမစားႏိုင္ေသာ ေရာဂါ (Anorexia Nervosa)” ျဖစ္ေနတာ ေသခ်ာတယ္လို႔ ေရာဂါ အမည္တပ္ၿပီးတဲ႔ေနာက္မွာ ေသေသခ်ာခ်ာ ကုရပါတယ္။ မိသားစုကလည္း စိတ္ရွည္လက္ရွည္ ပါ၀င္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဘယ္သူ႔ ဘယ္သူမွ အျပစ္တင္ေနစရာ မဟုတ္ပါဘူး။ ျပႆနာရယ္လို႔ သိၿပီးတဲ႔ေနာက္ ဒါကို လက္ခံဖို႔နဲ႔ ေရွ႕ေလွ်ာက္ ဘာလုပ္မယ္ဆိုတာ ညီညီညြတ္ညြတ္ သေဘာတူဖို႔၊ လက္ေတြ႕ လုပ္ႏိုင္တာေတြ စလုပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ၾကာရွည္ ကုရတဲ႔ ေရာဂါပါ။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွာတံုးက ဒီေရာဂါ ရွိတယ္လို႔ မၾကားဖူးခဲ႔တာဟာ တကယ္ပဲ မရွိတာလား၊ ရွိလ်က္နဲ႔ မသိတာလား မေျပာတတ္ပါဘူး။ စာဖတ္သူမ်ားရဲ႕ အေတြ႕အၾကံဳကုိ ၾကားသိလိုပါတယ္။

ျမန္မာလူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀း၊ ခ်မ္းသာၾကပါေစ။


Reference:
Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.