ECT သို႔မဟုတ္ ေရွာ႔ခ္ရိုက္ ကုသျခင္း

Electro Convulsive Therapy (ECT) လို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေက်ာထဲ စိမ္႔သြားတတ္ၾကပါတယ္။ ရုပ္ရွင္ေတြထဲမွာ ပံုေဖာ္တာက ေၾကာက္စရာကိုး။ တကယ္တမ္းလည္း အျပင္မွာ ဟုိးအရင္က အေတာ္ ေၾကာက္စရာ ျဖစ္ခဲ႔ပါတယ္။ ေခတ္မီ ေမ႔ေဆး၊ ႂကြက္သား ေျဖေလ်ာ႔ေဆးေတြ မသံုးႏိုင္ခင္ကေပါ႔။

ECT ကို လူေတြ ေၾကာက္တယ္ ဆိုတာ အဆိုးေတြကိုပဲ ပံုႀကီးခ်ဲ႕ျပတဲ႔ မီဒီယာေတြ၊ ၾသဇာရွိသူေတြရဲ႕ သက္ေရာက္မႈေတြေၾကာင္႔သာ ျဖစ္ၿပီး သိပၸံနည္းက် ေလ႔လာေတြ႕ရွိတဲ႔ အႏၲရာယ္ရွိမႈေၾကာင္႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ဆုိလိုခ်င္တာက အရပ္ေျပာနဲ႔ပဲ ရမ္းေၾကာက္ေနၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခုေခတ္မွာေတာ႔ လူနာကို ေရွာ႔ခ္ေပးခ်ိန္ မိနစ္ပိုင္းေလးအတြင္း ေမ႔ေဆး ေပးထားလို႔ ရတယ္။ ေရွာ႔ခ္ေၾကာင္႔ တက္တဲ႔အခါ ႂကြက္သားေတြ အရမ္း မလႈပ္ရွားရေလေအာင္ ေျဖေဆး ေပးထားတယ္ ဆိုေတာ႔ မလိုအပ္တဲ႔ ေၾကာက္စရာ အေတြ႕အႀကံဳေတြ မရွိေတာ႔ပါဘူး။ လူနာကလည္း ဟန္မပ်က္ေလး ျပန္ႏိုးလာ လက္ဖက္ရည္ ေသာက္ၿပီး နာရီ၀က္ေလာက္ ေနရင္ လူနာေဆာင္ထဲ ျပန္ႏိုင္တာပဲ။

ECT သို႔မဟုတ္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္နဲ႔ ေရွာ႔ခ္ရိုက္ ကုသျခင္းကို ၁၉၃၈ ခုႏွစ္မွာ အီတာလ်ံလူမ်ိဳး သုေတသန ပညာရွင္ ႏွစ္ဦး ( Cerletti and Bini) က ေခြးေတြမွာ စမ္းသပ္ရင္း ေတြ႕ရွိခဲ႔ပါတယ္။ ဒီ႔မတိုင္ခင္ ၁၉၃၄ ခုႏွစ္တံုးက ဟန္ေဂရီလူမ်ိဳး စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ Meduna က စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါ (Schizophrenia) နဲ႔ အတက္ေရာဂါ (Epilepsy) လကၡဏာေတြ အတူတြဲ မျဖစ္တတ္တာကို ပထမ ေလ႔လာမိခဲ႔တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပၚ မူတည္ၿပီး အီတာလ်ံႏွစ္ေယာက္က လူေတြမွာ ဒီကုထံုးကို စသံုးၾကည္႔ရာကေန တြင္က်ယ္လာခဲ႔တာပါ။

ပထမေတာ႔ ဒီကုထံုးကို စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေတြမွာပဲ အသံုးမ်ားခဲ႔ပါတယ္။ ေမ႔ေဆးလည္း မသံုး၊ ႂကြက္သား ေျဖေလ်ာ႔ေဆးေတြလည္း မသံုးပဲ အစိမ္း ေရွာ႔ခ္ရိုက္တာ ဆိုေတာ႔ အေတာ္ပဲ ေၾကာက္စရာ ေကာင္းခဲ႔ပါတယ္။ လူအမ်ား ေၾကာက္ခဲ႔တာလည္း ဒါမ်ိဳးကို နာမည္ႀကီး ရုပ္ရွင္ (One Flew Over the Cuckoo's Nest) မ်ိဳးမွာ ေတြ႔ခဲ႔ၾကတာကိုး။ (A Beautiful Mind ဇာတ္ကားထဲမွာ သံုးတာကေတာ႔ Insulin Shock / Insulin Coma Therapy ျဖစ္ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ ေၾကာက္စရာေကာင္းၿပီး သိပၸံနည္းမက်တဲ႔ ကုထံုး ျဖစ္လို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆက္မသံုးေတာ႔ပါဘူး)

ဒီလိုဆိုေတာ႔ ECT ကေရာ သိပၸံနည္းနဲ႔ အတိအက် နားလည္ၿပီးသား ကုထံုးလားလို႔ ေမးရင္ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ဦးေႏွာက္ထဲက ဓာတုပစၥည္းေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈ ရွိတယ္ ဆိုတာ သိေပမယ္႔ ဘယ္လို mechanism of action နဲ႔ အတိအက် အလုပ္လုပ္တယ္ ဆိုတာ အေသးစိတ္ မသိၾကေသးပါဘူး။ သို႔ေသာ္ ေမ႔ေဆး၊ ႂကြက္သားေျဖေလ်ာ႔ေဆးေတြနဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး နည္းေအာင္ လုပ္လို႔ ရလာတာရယ္၊ လက္ေတြ႔စမ္းသပ္ခ်က္ေတြအရ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာၿပီး အက်ိဳးရွိမွန္း ေသခ်ာသိလာတာရယ္ေၾကာင္႔ ECT ကေတာ႔ စိတ္ေရာဂါကုထံုး တစ္ခုအေနနဲ႔ ရပ္တည္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးနဲ႔ ကုလို႔ မရမွ သံုးတဲ႔နည္းပါ။ First-line treatment ေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။

ECT ကို မူလက စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါ (Schizophrenia) မွာ သံုးေပမယ္႔ ေနာက္ပိုင္း စမ္းသပ္ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြအရ အဲဒီေရာဂါမွာ မထိေရာက္လွတာ သိလာလို႔ မသံုးေတာ႔ပါဘူး။ ခုေခတ္မွာေတာ႔ ECT ကို အျပင္းထန္ဆံုး စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ (မစားမေသာက္နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာ က်န္းမာေရးကိုပါ ၿခိမ္းေျခာက္ထိခိုက္လာတဲ႔ သို႔မဟုတ္ သတ္ေသဖို႔ အလားအလာ သိပ္မ်ားေနတဲ႔ အေနအထားမ်ိဳး) မွာ အေရးေပၚ အေနနဲ႔ သံုးပါတယ္။ ျမန္ျမန္နဲ႔ အာနိသင္ ရတတ္လို႔ အသံုးတည္႔ အသက္ကယ္ရာ ေရာက္ပါတယ္။ သံုးသင္႔တဲ႔ ေနရာ ဆိုရမွာေပါ႔။ အသက္ႀကီးသူ လူနာေတြက်ေတာ႔ ေဆးေတြကို ျပင္းအားမ်ားမ်ား တင္လိုက္တဲ႔အခါ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးဒဏ္ မခံႏိုင္တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအခါမွာ တျခားနည္းလည္း မရွိေတာ႔တဲ႔အတြက္ ECT ကို အဆိုျပဳ အသံုးခ်တတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ႔ ေဆးေတြ အမ်ိဳးစံုကို ဂိတ္ဆံုးေရာက္တဲ႔ထိ တင္တာေတာင္ အက်ိဳး မခံစားရလို႔ (တနည္းအားျဖင္႔ ေဆးမတိုးလို႔) သံုးရတာ ရွိပါတယ္။

ဘာေၾကာင္႔ပဲ သံုးမယ္လို႔ ဆံုးျဖတ္ ဆံုးျဖတ္၊ လူနာကို အရင္ ရွင္းျပၿပီး သူ သေဘာတူမွ ေပးရတာပါ။ လူနာက မဆံုးျဖတ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ စိတ္ေရာဂါ ဖိစီးေနရင္ေတာ႔ ဥပေဒ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းနဲ႔အညီ ဒုတိယ ထင္ျမင္ခ်က္ေပး ဆရာ၀န္ႀကီး (second opinion doctor) ကို တိုင္ပင္ၿပီးမွ ေပးပါတယ္။ အရမ္း လုပ္လို႔ မရပါဘူး။

ေရွာ႔ခ္ရိုက္တယ္ ဆိုရာမွာ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ျပင္းအားအနည္းငယ္ကို ဦးေခါင္းရဲ႕ ဂ်ိဳေစာင္းတစ္ဖက္တစ္ခ်က္ကေန electrode နဲ႔ စကၠန္႔ပိုင္းေလး ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီမတိုင္ခင္မွာ လူနာကို ေမ႔ေဆးဆရာ၀န္က စစ္ေဆးၿပီး ေမ႔ေဆးအတိုစားနဲ႔ ႂကြက္သားေျဖေလ်ာ႔ေဆး ႀကိဳေပးထားပါတယ္။ တက္တဲ႔အခ်ိန္မွာ လူနာ ဘာမွ မသိဘူးေပါ႔။ ႂကြက္သားေတြလည္း မတရား ေတာင္႔တင္းမကုန္တဲ႔အတြက္ ေျခလက္ေတြ ေကာက္ေကြး တက္ခ်က္ က်ိဳးပဲ႔တာ မျဖစ္ေတာ႔ပါဘူး။ ဒါဟာ ေခတ္မီ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲထားတဲ႔ modified ECT ပါပဲ။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ လက္ရွိ သံုးေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အေသအခ်ာ ေရြးၿပီး သံုးတာ ျဖစ္ၿပီး လူနာလည္း အက်ိဳးေက်းဇူး ခံစားရပါတယ္။ စိတ္လည္း ခ်ရပါတယ္။

ECT ရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ႔ ေမ႔ေဆးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ႔ အႏၲရာယ္ (အျခားေသာ အေသးစား ခြဲစိတ္ျခင္းမ်ားမွာ အတိုင္း) ရွိတတ္တာရယ္၊ မွတ္ဥာဏ္ကို ထိခိုက္တာရယ္ (ECT ေရွာ႔ခ္ရိုက္ခါနီး အခ်ိန္က အျဖစ္အပ်က္ေတြကို မမွတ္မိေပမယ္႔ က်န္တဲ႔ မွတ္ဥာဏ္က ဘာမွ မျဖစ္ပါဘူး) အဓိက ျဖစ္ပါတယ္။ ECT တစ္ခါ ေပးၿပီးတိုင္း ေခါင္းကိုက္ ေခါင္းမူးတတ္တာ၊ ႂကြက္သားေတြ ကိုက္ခဲတတ္တာ၊ ပ်ိဳ႕အန္ခ်င္ၿပီး အစားမစားႏိုင္တာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူတုိင္းမွာ ျဖစ္တာေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။

ECT ကုထံုးကို ဘယ္လူနာမဆို ကုႏိုင္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဦးေႏွာက္တြင္း ဖိအားမ်ားေနတဲ႔ (ဦးေႏွာက္အႀကိတ္ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေန) သူေတြ၊ မၾကာေသးမီက ႏွလံုးေရာဂါ ရထားသူေတြ၊ ႏွလံုး ေသြးေၾကာမႀကီး သို႔မဟုတ္ ဦးေႏွာက္တြင္း ေသြးေၾကာေဖာင္းေနတဲ႔ ေရာဂါ (cerebral / arotic aneurysms) ဒီကုထံုး မခံယူသင္႔ပါဘူး။ ECT ေၾကာင္႔ ေသြးဖိအား၊ ဦးေႏွာက္တြင္း ဖိအားေတြ ပိုမ်ားလာၿပီး ေရာဂါ ပိုဆိုး၊ အသက္အႏၲရာယ္ ရွိႏိုင္လို႔ပါ။

လူနာတစ္ေယာက္ဟာ ECT နဲ႔ ကုရၿပီ ဆိုရင္ တစ္ပတ္မွာ ႏွစ္ခါ ECT treatment ယူရပါတယ္။ ေန႔တိုင္းကိစၥ မဟုတ္ပါဘူး။ တတိယပတ္ေလာက္ ေရာက္လာရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေတာ္ေတာ္ပဲ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းေနတတ္ၿပီ။ စုစုေပါင္း ၆ ႀကိမ္ကေန ၈ ႀကိမ္ treatment ယူရတတ္ပါတယ္။ ECT ေၾကာင္႔ ေရာဂါ သက္သာျခင္းဟာ အျဖစ္ျမန္ အပ်က္ျမန္လို႔ အေရးေပၚ အေျခအေနမွာပဲ အသံုးတည္႔ပါတယ္။ ေရရွည္ထိန္းတဲ႔ ကုထံုးအျဖစ္ အသံုးမ၀င္ပါဘူး။ ဒီ႔အတြက္ ပံုမွန္ ေသာက္ေဆးနဲ႔ ကုရပါတယ္။

ECT ကုိ အင္မတန္ ေၾကာက္စရာေကာင္းၿပီး လူမဆန္တဲ႔ ကုထံုးအျဖစ္ ပံုေဖာ္ၾကသူမ်ား ရွိသလို ECT ေၾကာင္႔ ဘ၀ေတြ ပံုမွန္ ျပန္ေရာက္ ဘ၀တန္ဖိုးေတြ ျပန္ခံစားႏိုင္တဲ႔ လူနာေတြ၊ သူတို႔ရဲ႕ မိသားစုေတြလည္း တပံုတပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္မ အလုပ္လုပ္ခါစက လူနာတစ္ေယာက္ကို consent ယူဖို႔ ECT အေၾကာင္း ရွင္းျပေတာ႔ သူက မင္းသာ ငါ႔ေနရာမွာဆို ဒီကုထံုးကို လက္ခံမလားတဲ႔။ ကိုယ္ ေျပာတာ ကိုယ္ ယံုၾကည္တဲ႔အတြက္ 'of course I would' လုိ႔ ေျဖခဲ႔တာ သတိရမိတယ္။ ေျပာခ်င္တာက တကယ္ လိုအပ္သူေတြအတြက္ ထိေရာက္တဲ႔ ကုထံုး ျဖစ္တယ္ ဆိုတာပါပဲ။ ေတြ႔ဖူး သိဖူး ၾကားဖူးတာ ရွိရင္ အေတြ႕အႀကံဳ ေ၀မွ်ဖို႔ ဖိတ္ေခၚလိုက္ပါတယ္။

ျမန္မာလူမ်ိဳးအေပါင္း စိတၱဘယမွ ကင္းေ၀းၿပီး ခ်မ္းသာၾကပါေစ။

(ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး စုေပါင္းဘေလာ႔ဂ္မွာ တင္ၿပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ မဖတ္ျဖစ္လိုက္သူမ်ား ဖတ္ရေအာင္ ျပန္တင္လိုက္ပါတယ္)

ေၾကာင္႔သားေကာင္

ဘေလာ႔ဂ္ မေရးျဖစ္တာ တကယ္ပဲ ၾကာေနပါၿပီ။ လာလာဖတ္သူေတြကို အားနာလို႔ ပိတ္ပစ္မလားေတာင္ စဥ္းစားေသးတယ္။ ကိုယ္႔ဟင္းခ်က္နည္းေလးေတြမ်ား သိခ်င္လို႔ လာရွာရင္ ခက္ေနမွာ စိုးလို႔ မပိတ္ပဲ ထားျဖစ္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ႏွလံုးသား ေလးလံမႈေၾကာင္႔ ေလးနက္ေသာ စာမ်ားကို မေရးႏိုင္ပါ။ ဒီတခါလည္း ေပါ႔ေပါ႔ပါးပါးေလးပဲ ေရးပါတယ္။ ဖတ္ခ်င္မွ ဖတ္ပါေနာ႔။

ကိုယ္ အခု ၾကားရက္ေတြမွာ အလုပ္လုပ္တဲ႔ ၿမိဳ႕မွာပဲ ေနျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးရံုနားက အိမ္တအိမ္မွာ အခန္းတခန္း ငွားၿပီး၊ အိမ္ရွင္ရယ္၊ သူ႔သမီးရယ္၊ သူ႔သမီးရဲ႕ ေၾကာင္မႏွစ္ေကာင္ရယ္နဲ႔ အတူတူ ေနတာပါ။ တအိမ္လံုး ဣထၳိယခ်ည္းပဲ။ အိမ္ရွင္က အမ်ိဳးသမီးေဆးရံုက ပါရဂူတေယာက္ရဲ႕ အတြင္းေရးမႉးပါ။ ညေန အလုပ္ျပန္ခ်ိန္မွ ခဏဆံုၾက စကားေျပာျဖစ္ၾကတယ္။ အင္မတန္ သပ္ရပ္စည္းကမ္းရွိၿပီး အိမ္ကို လွပသန္႔ျပန္႔ေအာင္ ထားတာရယ္၊ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာေတြ သိပ္မစပ္စုတာရယ္ကေတာ႔ အဂၤလိပ္ထံုးစံလို႔ ေျပာရမယ္။ ၿခံဳေျပာရင္ ကိုယ္႔အတြက္ အင္မတန္ အဆင္ေျပၿပီး ေနေပ်ာ္ပါတယ္။

အိမ္ရွင္က ကိုယ္ အခန္းမငွားခင္ သြားၾကည္႔တဲ႔ ေန႔ကတည္းက ေၾကာင္ ခ်စ္မခ်စ္ ေသေသခ်ာခ်ာ ေမးပါတယ္။ ကိုယ္ငယ္ငယ္တံုးက အိမ္မွာ ေၾကာင္ေလးေတြ မျပတ္ေမြးခဲ႔ေၾကာင္း ေျပာမွ သူက သက္ျပင္းခ်ၿပီး ဒါဆို မင္းကို စိတ္ခ်လက္ခ် လက္ခံလိုက္ေတာ႔မယ္တဲ႔။ အရင္ အိမ္ငွားတေယာက္တံုးက ေၾကာင္ မႀကိဳက္လို႔ သူ ရွိေနခ်ိန္ဆို ေၾကာင္ေတြကို အက်ယ္ခ်ဳပ္ ခ်ထားရတဲ႔အတြက္ သူတို႔သားအမိမွာ ကိုယ္႔အိမ္မွာ ကိုယ္ေနၿပီး သူမ်ား အလိုလိုက္ရင္း စိတ္မခ်မ္းမသာ ျဖစ္ရလို႔ပါတဲ႔။

သူ႔ေၾကာင္ႏွစ္ေကာင္က ဒီကထံုးစံအတိုင္း ေဖာင္းေဖာင္းအိအိ ေထြးေပြ႔ခ်င္စရာႀကီးေတြ။ သူတို႔အစားအစာက ျမန္မာျပည္က လ်က္ဆားလံုးေလးေတြလိုဟာေတြ။ အနံ႔ကေတာ႔ ညႇီစို႔စို႔ရယ္။ အစိုစာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ကိုယ္ကေတာ႔ အိမ္ရွင္ ျပထားတဲ႔ ဘူးထဲကဟာေတြပဲ ေကၽြးတယ္။ ကိုယ္က အိမ္ျပန္ေရာက္တာ ေစာရင္ ေၾကာင္ေတြက ကိုယ္႔ေနာက္ ခုန္ေပါက္လိုက္လာၿပီး အစာေတာင္းတာကိုး။ ကိုယ္႔ဟင္းေတြ ေကၽြးၾကည္႔ဖူးတယ္။ မစားတတ္ဘူး ဆရာ။

တညေန လက္ဖက္ရည္ ေသာက္ၾကရင္း အိမ္ရွင္က သူ႔ေၾကာင္ဋီကာ ဖြင္႔ပါတယ္။ ကိုယ္လည္း အေၾကာင္းေတာ႔ ရွိမယ္ဆိုၿပီး နားေထာင္ေနလိုက္တယ္။ သူက အေျပာေကာင္းေတာ႔ နားေထာင္ရတာ မညည္းဘူး။ သူ႔ေၾကာင္ႏွစ္ေကာင္မွာ အငယ္ေလးက ေက်ာမွာ အေမြးေလးေတြ ပါးေနတယ္တဲ႔။ ဒါကို တိရိစာၦန္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ျပၿပီး သန္ခ်၊ သန္းခ် အကုန္လုပ္ၿပီးလည္း မသက္သာဘူးတဲ႔။ သူ႔ေၾကာင္ကို ကိုယ္က ရြံေၾကာက္ေနမွာ စိုးလို႔ ရွင္းျပတာ ဆိုတာလည္း ပါေသးတယ္။ ဒါနဲ႔ ဆရာ၀န္ဆီ ျပန္ျပေတာ႔ ဆရာ၀န္က ေျပာတယ္၊ သူ႔ေၾကာင္ေလးက စိတ္ဖိစီး (stress and anxiety ျဖစ္) ေနတာ ဆိုပါေရာလား။ အင္းေလ ေၾကာင္လည္း ေသြးနဲ႔ကိုယ္ သားနဲ႔ကိုယ္ စိတ္နဲ႔ သတၱ၀ါပဲကိုး။ ေျပာသာ ေျပာရတာ၊ အဲဒီတံုးကေတာ႔ ရယ္မိသြားတယ္။

သူတို႔ သားအမိမွာ ကိုယ္႔နား ကိုယ္မယံုႏိုင္လို႔ အင္တာနက္ (ေဟာဒီမွာ နမူနာlink) မွာ ရွာဖတ္ၾကသတဲ႔။ (ျမန္မာျပည္က လူနာနဲ႔ လူနာရွင္မ်ား မွတ္သားၾကပါ။ ဆရာ၀န္ေျပာတာ နားေထာင္လာေပမယ္႔ မစူးမစမ္း လက္မခံဘူး။ စာေတြ လိုက္ရွာဖတ္တယ္။ ဖတ္စရာကလည္း ရွိသကိုးေလ) ဒီေရာဂါ တကယ္ရွိမွန္း သိရလို႔ သူတို႔ေၾကာင္ကို သနားမဆံုး ျဖစ္ရေသးသတဲ႔။ ေနာက္မွ အေျဖရွာေတြ႔တာက အဲဒီတေလာက သူတို႔ေဘးအိမ္မွာ ေမြးတဲ႔ ေခြးက သိပ္ေဟာင္လို႔ သူ႔ေၾကာင္မွာ ေသာက ဖိစီးတာတဲ႔။ အဲဒီကတည္းက အငယ္မေလးမွာ တခါတခါ က်ရင္ သူ႔ေက်ာသူ အခါခါ လ်က္တဲ႔အက်င္႔ ရလာတာပဲတဲ႔။ သူ႔အဖြား (အိမ္ရွင္)ကလည္း အသန္႔ႀကိဳက္ေတာ႔ သူတို႔ပါ အသန္႔ႀကိဳက္တဲ႔ ပံုစံ၀င္ေနတာ။ စိတ္ဖိစီးတဲ႔အခါ ေျပရာေျပေၾကာင္း သန္႔ရွင္းေရးေတြ ဖိလုပ္ေတာ႔တာေပါ႔ေနာ္။ ကိုယ္႔ေက်ာကိုယ္လ်က္နဲ႔ ေက်ာရိုးတေလွ်ာက္ အေမြးေတြ ပါးလာတာ။ ကိုယ္လည္း တိရိစာၦန္ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုပါ လုပ္ရေကာင္းမလား စိတ္ကူးေပါက္သြားေသး။ ကိုယ္႔ေ၀ဒနာရွင္ (လူနာလို႔ ေခၚလို႔ မရေတာ႔ဘူး) ေတြကလည္း ေပြ႔ခ်င္ဖက္ခ်င္စရာေလးေတြခ်ည္းေနမွာ ဆိုေတာ႔ေလ။

အဲလိုဆိုေတာ႔ ဒီေၾကာင္ေလးေတြ သနားစရာဆိုၿပီး စိတ္ေတြ မဟားတရား ညြတ္သြားၿပီလား။ ဆက္ဖတ္ပါဦး။ ဒီေၾကာင္ႏွစ္ေကာင္ဟာ ညညဆို အိမ္ျပင္က ျခံသံုးပစၥည္းထားတဲ႔ သစ္သားအိမ္ကေလး (အလံုအျခံဳပါ) ထဲမွာ အိပ္ရတယ္။ သူတို႔အိပ္ရာက အေႏြးအေထြး အက်အနရယ္။ ေရခြက္နဲ႔ ဘာနဲ႔ အျပည္႔အစံု ထားေပးထားတာပါ။ ဒီလိုမွ အျပင္မထုတ္ရင္ မေခ်ာေလးႏွစ္ေကာင္က မနက္ေလးနာရီေလာက္ဆို တံခါးဖြင္႔ခိုင္းေတာ႔ အိပ္ေရးပ်က္တာကိုး။ ဒီေတာ႔ လူ႔စည္း၊ေၾကာင္႔စည္းနဲ႔ လူရွိခ်ိန္ လူႏိုးခ်ိန္မွာပဲ အိမ္ထဲမွာ ေနရတယ္ ဆိုပါေတာ႔။ မနက္ေစာေစာ အိပ္ရာထခ်ိန္မွာ အိမ္ထဲ ျပန္၀င္ခြင္႔ရၿပီး၊ အလုပ္သြားခ်ိန္ဆို အျပင္မွာ ျပန္ေနရတယ္။ ေၾကာင္ဆိုတာက သိတဲ႔အတိုင္း သာရာမွာပဲ ေနခ်င္တာဆိုေတာ႔ လစ္ရင္ လစ္သလို အိမ္ထဲ ၀င္ရဖို႔ ေခ်ာင္းေနတာ။ အဲဒီမွာ တစိမ္းျဖစ္တဲ႔ ကိုယ္ဟာ သူတို႔ရဲ႕သားေကာင္ ျဖစ္ေတာ႔တာပဲ။

တခါတေလ ကိုယ္က အလုပ္သြားတာ ေနာက္က်လို႔ မီးဖိုထဲကစားပြဲေလးမွာ နံနက္ေစာစာ စားေနရင္ သူတို႔က ျပတင္းေပါက္မွာ လာထိုင္ၿပီး မ်က္လံုးရြဲႀကီးေတြနဲ႔ လာၾကည္႔ေနေလေရာ။ ကိုယ္႔မွာ စားရတာေတြ ၿမိဳလို႔ေတာင္ မက်ခ်င္ဘူး။ ဒါေပမယ္႔ သူတို႔အေမနဲ႔အဖြားက စည္းနဲ႔ကမ္းနဲ႔ ထားတာကို သြားဖ်က္ရင္လည္း ဘယ္ေကာင္းပါ႔မလဲ။ ေနာက္ အိမ္ထဲမွာ တေနကုန္ ထားခဲ႔လို႔ အညစ္အေၾကးေတြ စြန္႔ျပန္ရင္လည္း ျပႆနာ မဟုတ္လား။ ဒါနဲ႔ ကိုယ္လည္း မသိခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေနရတာေပါ႔။ ဒါလည္း မရဘူး။ သူတို႔က နပ္ေနၿပီ။ အျပင္ကေန ရန္ေတြ႔တယ္။ ဓာတ္ပံုမွာ ၾကည္႔ပါလား။ စြာေနတာပဲ။ လက္နဲ႔ ျပတင္းေပါက္ေဘာင္ကို ျခစ္ေသးတယ္။ ကုိယ္႔မွာ သူတို႔ရဲ႕ ေစလိုရာေစ အခိုင္းခံ၊ အေငါက္ခံကို ျဖစ္လို႔၊ ရယ္စရာလည္း ေကာင္းသား။ ခုေနာက္ပိုင္းေတာ႔ အေတာ္ေလး အသည္းမာလာပါၿပီ။

ကိုယ္က ဒီလိုဆိုေတာ႔ သူတို႔က ေနာက္တနည္း ပညာေပးပါတယ္။ တေန႔ ကိုယ္ ေရသြားခ်ိဳးတံုး ကိုယ္႔အခန္းတံခါးေလး ဟေနခဲ႔တာကို မေခ်ာေလးတေကာင္က အခြင္႔ေကာင္းယူၿပီး ကိုယ္႔အိပ္ယာေပၚ တက္အိပ္ေနပါေလေရာ။ ကုိယ္က ေၾကာင္သာခ်စ္တာ၊ အိပ္ယာေပၚမွာ ေၾကာင္ေမြးေတြ ပြေနတာေတာ႔ မႀကိဳက္ဘူး။ ကိုယ္ ေမာင္းထုတ္တာ တိုးတုိးေလးေပမယ္႔ သူ႔အေမ ၾကားေတာ႔ စိုးရိမ္တႀကီး ေျပးလာတယ္။ ကုိယ္႔မွာ ကပ်ာကယာ ရွင္းရတာ။ ေတာ္ၾကာ သူ႔ေၾကာင္ကို ရိုက္တယ္ ထင္ေနမစိုးလို႔။ သူက ရယ္ရယ္ေမာေမာနဲ႔ပဲ သူ႔ေၾကာင္ကို ျပန္ေခၚသြားေလရဲ႕။ ကိုယ္လည္း အဲဒီေန႔ကစၿပီး ကိုယ္႔အခန္းတံခါးကို ေသေသခ်ာခ်ာ အံက်ေအာင္ ပိတ္ရတယ္။ မဟုတ္ရင္ မေခ်ာေလးမ်ားက တြန္းလည္း ဖြင္႔တတ္ေသးတာ။ ဒါေတာင္ တခါတေလ အလစ္မွာ အခန္းထဲ ေျပး၀င္ၿပီး ကုတင္ေအာက္မွာ ပုန္းေနတတ္ေသး။ သူတို႔ေၾကာင္႔ ကိုယ္႔မွာ မပ်င္းရဘူး။

ဒါေၾကာင္႔ ဒီက အဖိုးႀကီးအဖြားႀကီးေတြ၊ တကိုယ္တည္းသမားေတြ၊ ကေလးမရွိသူေတြ ေခြးတို႔ေၾကာင္တို႔ ေမြးၿပီး ေသြးသားရင္းခ်ာလို သေဘာထား ရင္းႏွီးၾကတာ ေနမွာ။ ကိုယ္ကေတာ႔ ေၾကာင္ မေမြးေသးဘူး မွတ္တယ္။ ေတာ္ၾကာ ကိုယ္႔ထက္ သူက ခံစားတတ္ၿပီး ခဏခဏ စိတ္ဖိစီး ေသာကမ်ားေနမွျဖင္႔ ကိုယ္႔မွာ ဘေလာ႔ဂ္ေရးဖို႔ ေနေနသာသာ အလုပ္ေတာင္ မသြားႏိုင္ပဲ သူ႔ပဲ ျပဳစုေနရဦးမယ္။ မျဖစ္ပါဘူးေလ။

(ေၾကာင္ခ်စ္တတ္သူမ်ားအတြက္)

စိတ္ေရာဂါကို ကုသျခင္း (၂)

ျပင္ပလူနာဌာနမွာ ၾကည္႔ရင္းနဲ႔မွ မသက္သာဘူး၊ ပိုဆိုးလာတယ္ သို႔တည္းမဟုတ္ လာကတည္းက အေရးေပၚ အႏၲရာယ္ (risks) ရွိႏိုင္တယ္ဆိုတဲ႔ လူနာမ်ိဳးကိုေတာ႔ အတြင္းလူနာအေနနဲ႔ ကုပါတယ္။ လူနာတစ္ေယာက္ ေဆးရံုတက္ရၿပီဆိုတာ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင္႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အိမ္တိုင္ယာေရာက္ လိုက္ၾကည္႔ေပးတဲ႔ Home Treatment Teams ေတြ ရွိေနတဲ႔ ေခတ္မွာ ေဆးရံုတင္ရၿပီဆိုတာက အိမ္မွာ ကုလို႔ မရေလာက္တဲ႔ အေျခအေနကို ေရာက္လာလို႔ပါပဲ။ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ သိပ္ဆိုးလာၿပီး မစားမေသာက္နဲ႔ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္စိုးရိမ္လာရတာမ်ိဳး၊ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါေၾကာင္႔ပဲ မိမိကိုယ္ကို သတ္ေသဖို႔ အမ်ိဳးမ်ိဳး ႀကိဳးစားလာတာမ်ိဳး၊ စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါ ေဖာက္လာလို႔ မိသားစုနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္အေပၚ မယံုသကၤာစိတ္ေတြ မ်ားလာၿပီး၊ အႏၲရာယ္ ျပဳႏိုင္တဲ႔ အလားအလာ ရွိလာတာမ်ိဳး စသျဖင္႔ေပါ႔။ ဒီလိုဆိုရင္ အေျခအေနကို ထိန္းသိမ္းဖို႔အတြက္ ေဆးရံုတင္ ကုတာသာ စိတ္အခ်ရဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။

လူေတြက စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ေဆးရံုလို႔ ဆိုလိုက္တာနဲ႔ တြန္႔ကနဲ ျဖစ္သြားၾကတာ မ်ားပါတယ္။ သမိုင္းေၾကာင္းအရ “အရူးေထာင္” ေတြမွာ တစ္သက္တာ ေသာ႔ခတ္ထားခံရတာကို စြဲျမင္ေနၾကတံုးပဲကိုး။ ခုေခတ္မွာေတာ႔ စိတ္ေရာဂါကု ေဆးရံုေတြဟာ တျခားေဆးရံုေတြလိုပဲ လူနာ ေရာဂါ သည္းတံုး ခဏလာကုတဲ႔ ေနရာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရရွည္ေနစရာ mental asylums ေတြ မဟုတ္ေတာ႔ပါဘူး။ ေဆးရံုက ဆင္းႏိုင္ေလာက္ေအာင္ သက္သာတာနဲ႔ ေဆးရံုက discharge လုပ္ပါတယ္။ ကိုယ္႔အိမ္မွာ ကိုယ္ျပန္ၿပီး Home Treatment Team နဲ႔ ျပင္ပလူနာဌာနတုိ႔ရဲ႕ ေစာင္႔ေရွာက္မႈနဲ႔ ပံုမွန္ ျပန္ေနႏိုင္ၿပီ ဆိုပါစို႔။ အလုပ္ရွိတဲ႔လူလည္း အလုပ္ကို ျပန္၀င္ႏိုင္တာေပါ႔။

စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ေဆးရံုေတြဟာ အေထြေထြ ေဆးရံုေတြနဲ႔ မလွမ္းမကမ္းမွာ ရွိတတ္ပါတယ္။ ဂိတ္တံခါးေတြ အလံုပိတ္မထားပါဘူး။ မႈခင္းစိတ္ေရာဂါ အထူးကု လံုၿခံဳေသာ ေဆးရံု (Forensic Psychiatry - Secure Unit) က လြဲရင္ေပါ႔ေလ။ အဲဒါကေတာ႔ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ထားတဲ႔ စိတ္ေ၀ဒနာရွင္ေတြမို႔ လံုျခံဳေအာင္ ထားရလို႔ပါ။ အက်ဥ္းေထာင္ေတြလိုပဲ စစ္ေဆးေရး အထပ္ထပ္နဲ႔ေပါ႔။ က်န္တဲ႔ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ေဆးရံုေတြကေတာ႔ ပံုမွန္ေဆးရံုေတြလိုပါပဲ။ တံခါးဖြင္႔၀ါဒကို က်င္႔သံုးၿပီး ဧည္႔ခ်ိန္မွာ မိသားစု မိတ္ေဆြေတြ လာေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးေတြေတာင္ လူနာလာၾကည္႔ႏိုင္တယ္ဆိုေတာ႔ စိတ္မခ်စရာ မရွိလို႔ဆိုတာ မွန္းလို႔ ရမွာေပါ႔။

လူနာတစ္ေယာက္ ေဆးရံုတက္ၿပီဆိုတာနဲ႔ တာ၀န္က် ဆရာ၀န္အငယ္နဲ႔ သူနာျပဳက စနစ္တက် လက္ခံပါတယ္။ လူနာရဲ႕ လတ္တေလာ ျပႆနာ၊ စိတ္အေန၊ အႏၲရာယ္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် စတာေတြကို ေသခ်ာစစ္ေဆး မွတ္တမ္းတင္ပါတယ္။ အေျခခံ က်န္းမာေရး စစ္ေဆးျခင္း (basic physical examination) ကိုလည္း လုပ္ပါတယ္။ ေသြးစစ္၊ ဆီးစစ္တာေတြပါ ပါတာေပါ႔။ တခ်ိဳ႕ တျခားေရာဂါအခံေၾကာင္႔ စိတ္ေရာဂါအေနနဲ႔ လကၡဏာ ျပတာမ်ိဳး၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး သံုးထားတတ္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္လို႔ပါ။ ဒါမ်ိဳးကို စိတ္ေရာဂါေဆးရံုမွာ တင္ထားၿပီး ကုစရာမွ မလိုပဲ။

စိတ္ေရာဂါေဆးရံုေတြမွာ မ်ားေသာအားျဖင္႔ လူနာေဆာင္ေတြကို ရပ္ကြက္ေဒသအလိုက္ ခြဲတာမ်ားပါတယ္။ ဒီၿမိဳ႕ ဒီအပိုင္းက ဒီအေဆာင္၊ ဟုိရြာစုက ဟုိအေဆာင္ စသျဖင္႔ေပါ႔ေလ။ အသက္ (၆၅) ႏွစ္အထက္ေတြကို လူႀကီးေဆာင္သီးသန္႔ ေပးထားပါတယ္။ (၁၆) ႏွစ္ေအာက္ေတြအတြက္က အထူးကုေဆးရံု သတ္သတ္ ရွိပါတယ္။ လူနာေဆာင္တစ္ခုကို ပ်မ္းမွ်ျခင္း လူနာ (၂၀) ထက္ မပုိပါဘူး။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ တစ္ေယာက္တစ္ခန္း ရပါတယ္။ အခန္းထဲမွာ ေမြ႔ရာကုတင္၊ ကုတင္ေဘးစားပြဲနဲ႔ ကုလားထိုင္၊ အ၀တ္ဘီဒို၊ မ်က္ႏွာသစ္ေဘစင္တို႔ ပါတတ္ပါတယ္။ ေရခ်ိဳးခန္း အိမ္သာကေတာ႔ မွ်သံုးရေပမယ္႔ တစ္ေဆာင္ကို ေလးငါးခုေတာ႔ ရွိပါတယ္။ ကိုယ္႔အိမ္ကိုယ္႔ယာ မဟုတ္သည္႔တိုင္ သက္ေတာင္႔သက္သာ ေနလို႔ ရတာေပါ႔။ (အေဆာင္ထဲမွာ အရမ္း ေသာင္းက်န္း ေအာ္ဟစ္ေနတဲ႔ လူနာ မရွိဘူး ဆိုရင္ေပါ႔ေလ)

စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ေဆးရံုကို ေရာက္သြားရင္ လူနာေတြ ေလွ်ာက္သြားေနတာ ေတြ႕ရပါမယ္။ သူတို႔က ကိုယ္ကာယအားျဖင္႔ က်န္းမာေနတာကိုး။ ဒီလူနာေတြကို တစ္ပတ္မွာ တစ္ခါ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု အတိုင္ပင္ခံ ဆရာ၀န္ႀကီး (Consultant Psychiatrist) က ၾကည္႔ပါတယ္။ Clinical Review Meeting တစ္နည္းအားျဖင္႔ Ward Round ေပါ႔။ ကိုယ္ခႏၶာပိုင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါေတြမွာလို တစ္ေန႔တစ္ႀကိမ္ ဆရာ၀န္က လာၾကည္႔ေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ေန႔တိုင္းၾကည္႔ေနရင္ လူနာလည္း စိတ္ရႈပ္၊ ဆရာ၀န္လည္း ေျပာင္းလဲမႈကို သတိမျပဳမိနဲ႔ ဘယ္သူမွ အက်ိဳးမရွိပါဘူး။ စိတ္ေရာဂါရဲ႕ ေျပာင္းလဲတိုးတက္မႈက ပံုမွန္အားျဖင္႔ ေႏွးလို႔ပါ။ တစ္ေန႔တစ္ခါ ေဆးေတြ ေျပာင္းေနဖို႔လည္း မလိုအပ္၊ မသင္႔ေတာ္ပါဘူး။

Ward Round ဆိုရာမွာ လူနာက ကုတင္ေပၚမွာ ေနၿပီး ဆရာ၀န္ သူနာျပဳမ်ားက တိုင္းခန္းလွည္႔လည္သလို ေလွ်ာက္ၾကည္႔တာမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ လူနာနဲ႔ လူနာရွင္ (လူနာက သူ႔မိသားစု သို႔မဟုတ္ မိတ္ေဆြကို သူ႔ေရာဂါ ကုသေနမႈမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္ေစခ်င္တယ္ ဆိုရင္ေပါ႔ေလ) ကုိ Ward Round လုပ္တဲ႔ အခန္းထဲ ဖိတ္ၿပီး ေဆြးေႏြးတာပါ။ တစ္ခါမွ မႀကံဳဖူးသူအတြက္ကေတာ႔ နည္းနည္း ရင္တုန္စရာေပါ႔။ လူအမ်ားႀကီး ရွိေနတတ္လို႔ပါပဲ။ မ်ားဆို ဆရာ၀န္ကိုက အနည္းဆံုး ႏွစ္ေယာက္၊ သူနာျပဳ၊ Occupational Therapist, Social Worker, Community Psychiatric Nurse စသျဖင္႔ လူနာရဲ႕ ကုထံုးမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္သူမ်ား တက္ေရာက္တာကိုး။ အေၾကာင္းစံု ေဆြးေႏြးဖလွယ္ၾကတဲ႔ ေနရာေပါ႔။ လူနာကိုလည္း ရွင္းျပပါတယ္။

သိပ္ေဖာက္ေနတဲ႔ Intensive Treatment Unit (ITU) ထဲက လူနာဆိုရင္ေတာ႔ တစ္ပတ္တစ္ခါ Ward Round အျပင္ တစ္ေန႔တစ္ခါ ၾကည္႔ဖို႔ပါ လိုအပ္ပါတယ္။ အနည္းဆံုး ဆရာ၀န္ အငယ္ေလးက သြားစစ္ေဆးၿပီး အႀကီးေတြကို တင္ျပအႀကံေတာင္းရတယ္ေပါ႔။ သူတို႔က ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ေျပာင္းလဲတတ္လို႔ပါ။

ဟုတ္တယ္၊ စိတ္ေရာဂါကုေဆးရံုမွာလည္း အထူးၾကပ္မတ္ကုသေဆာင္ (ITU) ရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ႔ ေသာ႔ခတ္ထားတဲ႔ အေဆာင္ပါ။ လူနာေတြကို သူတို႔ရဲ႕ လူ႔အခြင္႔အေရးကို ခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး သူတို႔ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ေဆးကုတဲ႔ ဒီလို အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ဥပေဒနဲ႔အညီ ေဆာင္ရြက္တာမို႔ လူနာေရာ၊ ဆရာ၀န္သူနာျပဳမ်ားပါ အကာအကြယ္ ရပါတယ္။ လုပ္ခ်င္တိုင္း လုပ္တာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီအေၾကာင္းကို အရင္ပို႔စ္တစ္ခုမွာ အေသးစိတ္ ရွင္းျပဖူးပါတယ္။ (ဒီမွာ ဖတ္ၾကည္႔ပါ) လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြကို အၿမဲ ႀကီးၾကပ္စစ္ေဆးေနတဲ႔ စိတ္ေရာဂါႏွင္႔ ပတ္သက္ေသာ ဥပေဒဆိုင္ရာ အရာရွိေတြလည္း ရွိပါတယ္။ (ေရွ႕ေန မဟုတ္ပါဘူး)

ဒီအထူးၾကပ္မတ္ ကုသေဆာင္ (ITU) ေတြဟာ လူနာနည္းနည္းပဲ လက္ခံၿပီး လူနာနဲ႔ သူနာျပဳ အခ်ိဳးအဆ မ်ားပါတယ္။ လူနာေဖာက္လာရင္ ထိန္းႏိုင္ေအာင္လို႔ပါ။ လူနာေတြ ေဖာက္လာရင္ ေတာ္ရံုေလာက္ကေတာ႔ ႏႈတ္အားျဖင္႔ ရွင္းျပသတိေပးတာနဲ႔ လံုေလာက္သြားတာပဲ။ ေသေသခ်ာခ်ာ ရွင္းျပရင္ လူနာကလည္း နားေထာင္ပါတယ္။ သိပ္ကို လူမွန္း မသိေအာင္ ဆိုးေနရင္ေတာ႔ အေရးေပၚေဆး တုိက္တာေပါ႔။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ဒိုင္ရာဇီပင္မ်ိဳးႏြယ္ထဲက အေသးစားအျပင္းစားေလးကို သံုးပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းလိုလို စိတ္ၿငိမ္သြားေစလို႔ပါ။ ဒါေပမယ္႔ ဒါဟာ အရမ္းစြဲေစလို႔ (ဒီမွာ ဖတ္ပါ) ယာယီနဲ႔ အေရးေပၚအတြက္ပဲ သံုးပါတယ္။ မရရင္ စိတ္ေဖာက္ျပန္မႈ တံု႔ျပန္ေဆး (anti-psychotic) တစ္မ်ိဳးကိုပါ ေပးပါတယ္။ လူနာကို ေဆးေသာက္ဖို႔ ဘယ္လိုမွ နားခ်လို႔ မရရင္ေတာ႔ ထိုးေဆး သံုးပါတယ္။ ေသာက္ေဆးကို ဘယ္လိုမွ လက္မခံမွပါ။ လူနာတစ္ေယာက္ကို ေဆးထိုးရမယ္ဆို သူနာျပဳ ငါးေယာက္ေလာက္ အရန္သင္႔ ရွိပါတယ္။ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ဖို႔ မဟုတ္ပါဘူး။ လူနာ မရုန္းေအာင္ အသာထိန္းေပးဖို႔ပါ။ ေဆးထိုးတာကို ဆရာ၀န္ လုပ္စရာ မလိုပါဘူး။ သူနာျပဳမ်ား ေကာင္းေကာင္း ကၽြမ္းက်င္တဲ႔ အလုပ္ ျဖစ္ပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ေဆးရံုေတြမွာ တစ္ေယာက္တည္း သီးသန္႔ထားတဲ႔ အခန္း (seclusion room) ေတြ သံုးပါေသးတယ္။ ကၽြန္မေတာ႔ တစ္ခါမွ မႀကံဳခဲ႔ပါ။ ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ တိုက္ပိတ္တယ္လို႔ ေခၚတယ္ ထင္တယ္။ (ေထာင္က အသံုးအႏႈန္းလားေတာ႔ မသိဘူး) စိတ္ေရာဂါကုေဆးရံုမွာ အရမ္းကို ေသာင္းက်န္းေနတဲ႔၊ သူ႔ကိုယ္သူေရာ သူမ်ားကိုပါ အႏၲရာယ္ ျပဳႏိုင္တဲ႔ လူနာမ်ိဳးကို လူနာေဆာင္ထဲမွာ ဒီတိုင္းထားလို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ႔ရင္ တုိက္ပိတ္တယ္ ဆိုပါေတာ႔။ ေလးနာရီျခားတစ္ခါ ျပန္စစ္ရပါတယ္။ အေျခအေန ေကာင္းတာနဲ႔ ရိုးရိုး လူနာေဆာင္ထဲကို ျပန္လႊတ္ေပးတာေပါ႔။

ဒီလိုနဲ႔ ေဆးရံုမွာ ေနတံုး လုိအပ္တဲ႔ ေဆးအခ်ိန္အဆ၊ အခက္အခဲ ေျဖရွင္းနည္း၊ လြတ္လပ္စြာ ေနထိုင္ႏိုင္ေရး အေထာက္အကူမ်ား စသျဖင္႔ကို သက္ဆိုင္ရာ ၀န္ထမ္းေတြက လူနာနဲ႔ လာေတြ႕ၿပီး စနစ္တက် ရွင္းျပေပးပါတယ္။ စိတ္ၿငိမ္ေအာင္ အသက္ရွဴ ေလ႔က်င္႔နည္း၊ မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္စိတ္ တိုးပြါးေအာင္ ေလ႔က်င္႔နည္း၊ ပန္းခ်ီ/လက္မႈပညာျဖင္႔ စိတ္ေျဖေဖ်ာက္နည္း စသျဖင္႔ လူနာရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္ေပၚ မူတည္တဲ႔ အုပ္စုလိုက္ လႈပ္ရွားမႈေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ကာယၾကံ႕ခိုင္ေရးအတြက္ အေျခခံ အားကစားရံု basic gymnasium လည္း ရွိပါတယ္။ ပုဂၢလိကေဆးရံုေတြမွာေတာ႔ ပိုေတာင္ ေကာင္းပါေသးသတဲ႔။

လူနာတစ္ေယာက္ တကယ္တမ္း ေဆးရံုက ဆင္းႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ေကာင္းဖို႔ဆိုရင္ ရက္သတၱပတ္ အေတာ္မ်ားမ်ား ၾကာတတ္ပါတယ္။ မလိုပဲနဲ႔ေတာ႔ ေဆးရံုမွာ အၾကာႀကီး မထားပါဘူး။ ေဆးရံုမွာ တစ္ရက္ ကုန္က်စားရိတ္ဟာ (အခန္းခ၊ စားစရိတ္၊ ဆရာ၀န္ခ၊ သူနာျပဳခ၊ ေဆးဖိုး အလုံးစံု ေပါင္းလိုက္ရင္) ေပါင္ ႏွစ္ရာနဲ႔သံုးရာၾကား ရွိပါတယ္။ ဒါကို လူနာက ေပးစရာ မလိုပါဘူး။ ျပည္သူ႔အခြန္နဲ႔ လည္ပတ္တဲ႔ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈစနစ္က ေပးပါတယ္။ အလကား ရတယ္ပဲ ဆုိပါစို႔။ (အလုပ္လုပ္သူ လူတန္းစားကေတာ႔ ကိုယ္ေပးထားတဲ႔ အခြန္ေတြရဲ႕ အသီးအပြင္႔ ျပန္ခံစားရတဲ႔ သေဘာေပါ႔ေလ)

ေဆးရံုက မဆင္းခင္ လူနာတစ္ေယာက္ကို ခြင္႔ေပးၿပီး အိမ္ကို အစမ္း ျပန္ခိုင္းတတ္ပါတယ္။ စိတ္ခ်ရေအာင္လို႔ပါ။ ျပႆနာ ရွိရင္လည္း ခ်က္ခ်င္း ေဆးရံုေပၚ ျပန္လာလို႔ ရေအာင္ေပါ႔။ ဒါကို တစ္ပတ္ႏွစ္ပတ္အတြင္း တျဖည္းျဖည္း လုပ္ၾကည္႔လို႔ ေအာင္ျမင္ရင္ ေဆးရံုက ဆင္းေစပါတယ္။ အိမ္ျပန္ေရာက္သြားတဲ႔ လူနာကို အိမ္ထိသြားၾကည္႔တဲ႔ သူနာျပဳက ဆက္ကူညီ ေစာင္႔ေရွာက္တယ္ေပါ႔။ ဆရာ၀န္ကလည္း ျပင္ပလူနာဌာနကို ေခၚၿပီး ပံုမွန္ ၾကည္႔ပါတယ္။ တစ္ခါေကာင္း ျဖစ္တဲ႔ စိတ္ေရာဂါမ်ိဳးဆိုရင္ ေကာင္းသြားၿပီ ဆိုတာနဲ႔ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ဌာနရဲ႕ လက္ေအာက္ကေန လံုးလံုးလ်ားလ်ား discharge လုပ္ပါတယ္။ သူ႔နဂို General Practitioner (GP) ဆီ ျပန္ေရာက္သြားၿပီး တစ္ပတ္လည္ သြားတာေပါ႔။ ေရရွည္ ေစာင္႔ၾကည္႔ရမယ္႔ လူနာေတြကိုေတာ႔ caseload မွာ ဆက္ထားပါတယ္။ ပံုမွန္ ေစာင္႔ၾကည္႔ျခင္းရဲ႕ အက်ိဳးက ေရာဂါ ေဖာက္ေတာ႔မယ္႔ ေရွးဦးလကၡဏာေတြကို အေစာဆံုး သိႏိုင္ေတာ႔ ေစာေစာ ကုႏိုင္၊ ျမန္ျမန္ ေပ်ာက္ႏိုင္တာပါပဲ။

ဒါေလာက္ဆို စိတ္ေရာဂါဆိုတာ တျခားေရာဂါေတြလိုပဲ ကုလို႔ ရတဲ႔ေရာဂါဆိုတာ သိသာေလာက္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။ စိတ္ရွည္စြာ ဖတ္သြားတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ျဖည္႔စြက္ခ်က္။ ။ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ စိတ္ေရာဂါ ကုသေရးမွာ ဆရာ၀န္ပဲ အဓိက မ႑ိဳင္အေနနဲ႔ ရွိေနေသးတယ္လို႔ နားလည္ပါတယ္။ တျခား၀ိုင္း၀န္းသူ က်န္းမာေရး ၀န္ထမ္းေတြ သိပ္မရွိေသးပါဘူး။ ဒါကို စိတ္ဓာတ္က်စရာလို႔ မျမင္ပါနဲ႔။ လူနာရွင္ (မိသားစု၀င္) ေတြကို ေကာင္းေကာင္း ပညာေပးႏိုင္ရင္ သူတို႔က က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြလိုပဲ လူနာအေပၚ အက်ိဳးျပဳ ေစာင္႔ေရွာက္ႏိုင္တာမို႔ အဖိုးတန္ပါတယ္။ လုပ္ေနလက္စေလးေတြကိုပဲ ပိုစနစ္က်ေအာင္ ျပင္ေပးလိုက္ရင္ လုပ္ရသေလာက္ ပိုအက်ိဳးရွိ အရာထင္ၿပီး အလုပ္ျဖစ္မယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။ မွားေကာင္းမွားမယ္။ သို႔ေသာ္ ဒီအေပၚမွာ ဆင္႔ပြါးေဆြးေႏြးဖို႔နဲ႔ လက္ေတြ႕က်တဲ႔ အၾကံဥာဏ္မ်ား ေ၀မွ်ဖို႔ ဖိတ္ေခၚပါတယ္။

စိတ္ေရာဂါကို ကုသျခင္း (၁)

စိတ္ေရာဂါကို ကုတဲ႔ေနရာမွာ တျခားေရာဂါေတြ ကုသလိုပဲ ျပင္ပလူနာ၊ အတြင္းလူနာ ဆိုတာ ရွိပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုဆီ သြားလိုက္တာနဲ႔ “အရူး” လို႔ သတ္မွတ္ခံရၿပီး “အရူးေထာင္”မွာ တစ္သက္တာ ေသာ႔ခတ္ထားခံရေတာ႔မယ္လို႔ လူမ်ားစုက မသိသား ဆိုးရြားစြာ ထင္တတ္ၾကပါတယ္။ (ဒီအသံုးအႏႈန္းေတြကို ကၽြန္မ အလြန္ စက္ဆုပ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေ၀ဒနာ ခံစားေနရတဲ႔ လူနာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္သံုးစြဲစရာ ေ၀ါဟာရေတြ မဟုတ္ပါဘူး) အနာနဲ႔ေဆး ေတြ႕ႏိုင္ေရးမွာ အဟန္႔အတား ျဖစ္တဲ႔ ဒီအယူအဆမွားကို ဒီႏိုင္ငံမွာေတာင္ တိုက္ဖ်က္ေနရတံုးပါ။ ကုသင္႔တာကု၊ ေပ်ာက္သင္႔တာေပ်ာက္၊ ပံုမွန္ဘ၀ ျပန္ေရာက္ႏိုင္ၾကဖို႔က အဓိက မဟုတ္လား။ ဒီကိစၥနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ယူေကက အေျခခံ အေဆာက္အဦနဲ႔ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေလးေတြအေၾကာင္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ဟိုးအစကေန ေျပာမွ ဇာတ္ရည္လည္မယ္ ထင္တယ္။

လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ေနရာမွာ ေနထိုင္ၿပီ ဆိုတာနဲ႔ သူေနတဲ႔ ရပ္ကြက္ရဲ႕ အေထြေထြ ဆရာ၀န္ ေဆးခန္း (General Practitioner's Surgery) တစ္ခုခုမွာ သြားၿပီး မွတ္ပံုတင္ ရပါတယ္။ (US မွာေတာ႔ Family Medicine Clinic လို႔ ေခၚမယ္ ထင္တယ္) ဒီလို လူနာတစ္ေယာက္ မွတ္ပံုတင္တဲ႔အခါ အစိုးရက GP ကို သတ္မွတ္ထားတဲ႔ ေငြပမာဏတစ္ခု ခ်ေပးပါတယ္။ ဒါကို လိုသလို သံုးေပါ႔။ မွတ္ပံုတင္ၿပီးရင္ ေဆးစစ္ဖို႔ ေဆးခန္းက သူနာျပဳနဲ႔ ေတြ႔ရပါတယ္။ လိုအပ္တဲ႔ အေျခခံ က်န္းမာေရးစစ္တမ္းနဲ႔ ေသြး၊ ဆီး နမူနာ ယူၿပီး စစ္ေဆးတာပါပဲ။ ေနာက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ေတြ႔ဖို႔ ရက္ခ်ိန္း ယူရတယ္။ ေရာဂါ မရွိတဲ႔၊ သာမန္ လူနာသစ္ဆို ေတြ႕ခ်ိန္ ဆယ္မိနစ္ေလာက္ပဲ ရပါတယ္။ ဆရာ၀န္က ပံုမွန္ စစ္ေဆးၿပီး Baseline data ယူလိုက္တဲ႔ သေဘာေပါ႔။ ဒါဆို National Health Service မွာ နာမည္ေပါက္သြားၿပီ။ ေဆးကုလို႔ ရသြားၿပီ ဆိုပါေတာ႔။ မၾကာခင္မွာ အိမ္ကို NHS registration number ပါတဲ႔ NHS card စာတိုက္ကေန ေရာက္လာမယ္။

ယူေကမွာ GP ေတြဟာ ပဏာမ က်န္းမာေရး က႑ (Primary Care) ရဲ႕ မ႑ိဳင္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အခရာ အဓိက ေရွ႕တန္းလုပ္သားေတြေပါ႔။ အစိုးရက အားေပးပါတယ္။ အလုပ္လည္း သိပ္မ်ားတယ္။ လူနာေတြ တန္းစီၾကည္႔ရတာပဲ။ စာရင္းဇယား စနစ္ေကာင္းေတာ႔ ဆယ္မိနစ္ဟာ ေတာ္ရုံကိစၥအတြက္ လံုေလာက္ပါတယ္။ GP ေတြကို အစိုးရက ႏွစ္စဥ္ targets ေတြ ခ်ေပးထားတယ္။ ဆီးခ်ိဳေရာဂါရွင္ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ကို ေက်ာက္ကပ္ ပ်က္စီးမႈ စစ္ၿပီး ျဖစ္ရမယ္၊ သားအိမ္ေခါင္း ကင္ဆာေရာဂါ စစ္ေဆးျခင္း (cervical smear) ဘယ္ေလာက္ ယူထားရမယ္ စသျဖင္႔။ အစိုးရက ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ပညာရွင္ေတြ အပါအ၀င္ ေဆးပညာရွင္ေတြနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး က်န္းမာေရး ရည္ရြယ္ခ်က္ လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို ပံုမွန္ ခ်မွတ္၊ အသစ္ေျပာင္းေလ႔ ရွိပါတယ္။ ၿပီးရင္လည္း ဘယ္ေလာက္ ထိေရာက္လဲ တုိင္းတာပါတယ္။ ျပည္သူ႔ဘ႑ာကို သံုးတာမို႔ ေျဖရွင္းရ၊ အေၾကာင္းျပရတာေပါ႔။ လုပ္ခ်င္သလို လုပ္ခြင္႔ မရွိဘူး။ ျပည္သူက တင္ေႁမႇာက္ထားၿပီး ျပည္သူ႔အတြက္ တာ၀န္ယူ ေစာင္႔ေရွာက္တဲ႔ အစိုးရကိုး။

လူနာတစ္ေယာက္ ေနမေကာင္းဘူးဆိုရင္ GP ဆီပဲ သြားရပါတယ္။ အေရးေပၚ နာက်င္မႈ၊ ထိခိုက္မႈနဲ႔ ေသြးထြက္သံယိုက လြဲရင္ေပါ႔။ GP surgery ေတြက မနက္ ရွစ္နာရီကေန ညေန ေျခာက္နာရီထိ ဖြင္႔ပါတယ္။ ခုေနာက္ပိုင္း တခ်ိဳ႕ ေဆးခန္းေတြက အလုပ္လုပ္သူေတြ အဆင္ေျပေအာင္ ည ရွစ္နာရီေလာက္ထိ ဖြင္႔ေပးတဲ႔ရက္ ရွိပါတယ္။ စေနေန႔၀က္လည္း ဖြင္႔ေပးလာၾကတယ္။ ကိုယ္ကိုယ္တိုင္ ဆရာ၀န္ ျဖစ္ေနလည္း ကိုယ္႔ဖာသာကိုယ္ ေဆးလက္မွတ္ေရး ကုလို႔ မရပါဘူး။ ေရးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ ရပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ Pharmacy ေရာက္တဲ႔အခါ Pharmacist ရဲ႕ ယဥ္ေက်းစြာ စစ္ေၾကာျခင္းကို ခံရတာပါပဲ။ သူက ေမးခြင္႔ ရွိတယ္ေလ။ ေဆး (အထူးသျဖင္႔ ပဋိဇီ၀ေဆး antibiotics) ေတြကို အရမ္းကာေရာ ေလွ်ာက္သံုးေနရင္ ေဆးယဥ္တာ၊ ေဆးမတိုးတာေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ၿပီး အပ္နဲ႔ထြင္ရမွာကို ေပါက္ဆိန္နဲ႔ ေပါက္ရတဲ႔ အျဖစ္မ်ိဳး ေရာက္သြားမွာေပါ႔။ “ငါ ဆရာ၀န္ပဲ။ လာလွ်ာရွည္ မေနနဲ႔” လို႔ ေဟာက္လိုက္လို႔ကေတာ႔ ျပႆနာ တက္ၿပီသာမွတ္။ သူ႔တာ၀န္ သူလုပ္တာကို သြားေႏွာက္ယွက္တာကိုး။ Zero tolerance policy နဲ႔ ေတြ႕သြားမယ္ (၀န္ထမ္းမ်ားအေပၚ ႏႈတ္အားျဖင္႔ ရိုင္းပ်ျခင္း၊ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ ေစာ္ကားျခင္းကို သည္းမခံပါဘူး။ သက္ဆိုင္ရာဌာနက တာ၀န္ယူ ေစာင္႔ေရွာက္ပါတယ္)

GP က သူ ကုႏိုင္တာ သူ ကုတယ္။ မႏိုင္ဘူး ထင္တာေတြ၊ အထူးကုရဲ႕ ကၽြမ္းက်င္မႈ လိုတာေတြကို ဒုတိယအဆင္႔ (Secondary Care) ကို လႊဲပါတယ္။ ေဆးရံုက ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာ အထူးကုမ်ားဆီကိုေပါ႔။ ဥပမာ လူႀကီးေရာဂါ အထူးကု၊ ကေလးအထူးကု၊ အမ်ိဳးသမီးေရာဂါ အထူးကု၊ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု စသျဖင္႔။ ဒီအထူးကုေတြကမွ ေနာက္ထပ္ အထူးအထူးကု (super-specialist) ေတြဆီ လိုအပ္ရင္ ထပ္လႊတ္ပါတယ္။ ဒါက တတိယအဆင္႔ (Tertiary Care) ပါ။ ဥပမာ အိပ္စက္ျခင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ား အထူးကုဌာန (Sleep and related disorders clinic)

ဒုတိယအဆင္႔မွာ GP referral ရၿပီးရင္ ေဆးရံုထိုင္ အထူးကုမ်ားက ဒီလူနာကို ျပင္ပလူနာစာရင္းမွာ ဘယ္ေလာက္ေစာေစာ ၾကည္႔ရမလဲ ဆံုးျဖတ္ ထည္႔သြင္းပါတယ္။ အေရးႀကီးရင္ ႀကီးသလို ေစာေစာေခၚၾကည္႔ရတာေပါ႔။ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု ေဆးရံုကေတာ႔ ျပင္ပလူနာသစ္တစ္ေယာက္ကို တစ္နာရီ အခ်ိန္ေပးပါတယ္။ အစအဆံုး ေမးျမန္းစစ္ေဆးရလို႔ပါ။ (ပံုမွန္ စားပြဲ+ကုလားထိုင္နဲ႔ပဲ ထိုင္ၿပီး ေမးတာပါ။ Sigmund Freud လို၊ Basic Instinct 2 ထဲကလို လူနာက ကုလားထုိင္ရွည္ႀကီးမွာ လဲေလ်ာင္းၿပီး ေတြးမိေတြးရာေတြ ေျပာတာကို ဆရာ၀န္က သရုပ္ခြဲတာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး) ဒီ appointment ကို လူနာက အေၾကာင္းမၾကားပဲ ပ်က္ကြက္ခဲ႔ရင္ တခ်ိဳ႕ team ေတြက တခါတည္း discharge လုပ္ပါတယ္။ အလုပ္မ်ားတဲ႔ team မွာ တျခားလူနာ တစ္ေယာက္ ရႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရးကို လာျဖဳန္းလို႔ပါ။ ပိုက္ဆံ မေပးရတဲ႔ စနစ္မွာ ဒါေလးေတြ ရွိပါတယ္။ အခ်ိန္ကုိ တန္ဖိုး မထားတတ္တာေပါ႔။ အလကား ရေနတာကိုး။ တခ်ိဳ႕ team ကေတာ႔ ဒုတိယအႀကိမ္ outpatient appointment ထပ္ေပးပါတယ္။ ခု ေနာက္ပိုင္းေတာ႔ ဒါမ်ိဳး ရွားလာပါၿပီ။ ေစာင္႔ဆိုင္းေနရတဲ႔ လူနာေတြ ရွိေတာ႔ Waiting list ကို ျမန္ျမန္ ၿဖိဳဖို႔ လိုေသးတယ္ေလ။

ဒီေနရာမွာ team ေတြၾကား လူနာကို ဘယ္လို ခြဲလဲ ဆိုတာ ေျပာျပခ်င္ေသးတယ္။ အတိုင္ပင္ခံ ဆရာ၀န္ႀကီး (Consultant) တစ္ေယာက္ဟာ ပ်မ္းမွ် လူဦးေရ ၁၅၀၀၀-၂၀၀၀၀ ကို တာ၀န္ယူရပါတယ္။ (လူနာဦးေရ မဟုတ္ဘူးေနာ္) ေလာေလာဆယ္စနစ္မွာ ဒါကို GP ေပၚ မူတည္ၿပီး ခြဲပါတယ္။ Consultant တစ္ေယာက္ဟာ ဒီနယ္ သို႔မဟုတ္ ၿမိဳ႕အပိုင္းက GP surgeries ဘယ္ႏွစ္ခုက လာသမွ် လႊဲစာ(referrals) ေတြကို တာ၀န္ယူမယ္ ဆိုတာမ်ိဳးေပါ႔။ သူ႔လက္ေအာက္မွာ သင္ယူဆဲ တပည္႔ ဆရာ၀န္ အငယ္ (junior trainee doctor) တစ္ေယာက္ ပံုမွန္ ရွိတတ္ပါတယ္။ ေအာက္ေျခသိမ္း လုပ္ရတဲ႔ သာ၀ကေလးေပါ႔။ ပိုႀကီးတဲ႔ team ေတြကေတာ႔ အေတြ႕အႀကံဳရွိ အလတ္တန္းစား အလုပ္မွ်ေ၀သူ ဆရာ၀န္ (service-providing middle grade doctor) တစ္ေယာက္ပါ ရွိပါတယ္။ ဒါက သူ႔ဆံုးျဖတ္ခ်က္ သူ ခ်ႏိုင္တဲ႔ ၀ါရင္႔ေတြ မ်ားပါတယ္။ Consultant အေတြ႕အႀကံဳ ရင္႔ရင္ရင္႔သလို သူ႕ဆီမွာ လာဆည္းပူးတဲ႔ အဆင္႔ျမင္႔တပည္႔ (higher grade trainee) တစ္နည္းအားျဖင္႔ consultant ျဖစ္ဖို႔ သင္ယူေနသူ တစ္ေယာက္လည္း အလွည္႔က် ရွိတတ္ပါေသးတယ္။ ဒီလို team တစ္ခုကို အေထာက္အကူျပဳတဲ႔ community teams (standard/ crisis resolution), hosptial-based multi-disciplinary teams ေတြ ရွိပါတယ္။ Psychiatric nurses (ward-based/ community-based), Occupational Therapist, Physiotherapist, Social Worker ေတြ ပါတာေပါ႔။ ကိုယ္႔တာ၀န္ ကိုယ္ ခြဲလုပ္ၾကရပါတယ္။

လူနာတုိင္းကို outpatient အေနနဲ႔ လက္ခံၿပီး ၾကာရွည္ဆြဲ ၾကည္႔တာ မဟုတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕က GP ပဲ ေကာင္းေကာင္း ဆက္ၾကည္႔လို႔ ရႏိုင္တဲ႔ ရိုးရိုးရွင္းရွင္း စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ (uncomplicated depression) လိုမ်ိဳးဆိုရင္ လူနာနဲ႔ GP ကို လိုအပ္တာေလး ရွင္းျပၫႊန္ၾကားေပးၿပီး outpatient list ကေန discharge လုပ္ပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္တဲ႔ ခက္ခဲေနတဲ႔၊ တိုးတက္မႈ မရွိတဲ႔ ေရာဂါ ဆိုရင္ေတာ႔ အခ်ိန္အပိုင္းအျခားနဲ႔ ျပန္ေခၚၾကည္႔ပါတယ္။ တစ္ပတ္၊ ႏွစ္ပတ္ကေန ေျခာက္လထိ ျခားၿပီး ရက္ခ်ိန္းေပးပါတယ္။ ေဆးေပးရင္ ေဆးကို တံု႔ျပန္မႈ ဘယ္လို ရွိလဲ၊ ေဆးမေပးေသးရင္လည္း မေပးပဲ ေနရင္ ဘာျဖစ္မလဲ သိရေအာင္ ေစာင္႔ၾကည္႔ျခင္း monitoring ေပါ႔။ လုိအပ္ရင္ crisis resolution team, home treatment team ေတြရဲ႕ ပံ႔ပိုးမႈ ရယူႏိုင္ပါတယ္။ သူတို႔က လူနာကို အိမ္အေရာက္ သြားၾကည္႔ေစာင္႔ေရွာက္တယ္ေပါ႔။ လူနာက ေဆးေသာက္စရာလည္း မလိုေတာ႔ဘူး၊ ေကာင္းလည္း ေကာင္းလာၿပီဆိုရင္ေတာ႔ GP ဆီကို discharge လုပ္တာပါပဲ။ ေနာက္လိုမွ ျပန္လႊဲ re-refer လုပ္ေပါ႔။ Intake ရွိသလို output ရွိမွ team တစ္ခု ထိထိေရာက္ေရာက္ လည္ပတ္ႏိုင္မွာကိုး။

လူနာတစ္ေယာက္ကို ဘယ္ႏွစ္ႀကိမ္ပဲ ၾကည္႔ၾကည္႔ လူနာနဲ႔ ေတြ႕တိုင္း GP ဆီကို စာေရးအေၾကာင္းၾကားရပါတယ္။ လူနာရဲ႕ မူလပိုင္ရွင္ ဆရာ၀န္က GP ကိုး။ သူ႔လူနာကို ဘာလုပ္လိုက္လဲ သူ႔ကို ေျပာရမယ္။ ဒါမွ သူက ေဆးစာ ဆက္ေရးေပးမွာပါ။ ေနာက္ပိုင္း အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရးစနစ္ တစ္ခုလံုး all computerised လုပ္ျဖစ္ရင္ေတာ႔ ဒီလိုစာေတြ ပို႔ဖို႔ လုိခ်င္မွ လိုေတာ႔မယ္။ အခ်က္အလက္အသစ္ေတြကို computer network system မွာ အသိေပးလိုက္၊ ရွာၾကည္႔လိုက္ရံုပဲကိုး။ ဒါကို National Health Service ႀကီးတစ္ခုလံုးမွာ လုပ္ဖို႔က အေတာ္ မလြယ္တဲ႔ ကိစၥပါ။ NHS ဟာ ကမၻာေပၚမွာ တရုတ္စစ္တပ္နဲ႔ အိႏၵိယ မီးရထားဌာန ၿပီးရင္ တတိယ အႀကီးဆံုး အဖြဲ႔အစည္း ျဖစ္ေနလို႔ပါပဲ။ Computer ကို အားကိုးရတာ ေကာင္းသလို၊ တစ္ခုခု မွားသြားရင္ (hack အလုပ္ခံရရင္၊ data file ေတြ ေပ်ာက္သြားရင္) confidentiality လူနာအေၾကာင္း ကိုယ္ေရးကိုယ္တာ အခ်က္အလက္ေတြ ေပါက္ၾကားႏိုင္တဲ႔ ျပႆနာ ရွိပါတယ္။ ထားပါေတာ႔။

Hospital specialist နဲ႔ GP ၾကား communication ေကာင္းၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး ေျပာရရင္ေတာ႔ မွတ္တမ္းမွတ္ရာ စာရြက္စာတမ္းေတြက အေတာ္ မ်ားပါတယ္။ ေဆးရံုမွာ သိမ္းထားတဲ႔ လူနာမွတ္တမ္း ဖိုင္တြဲႀကီးထဲမွာ အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္ရတယ္။ ေနာက္ေနာင္ လိုအပ္ရင္ medico-legal document အျဖစ္ သံုးမွာ ျဖစ္လို႔ အေရးႀကီးတဲ႔ အခ်က္ေတြကို အဓိက ဂရုစိုက္ရတာေပါ႔။ လူနာတစ္ေယာက္ကို ၾကည္႔ၿပီးတိုင္း dictaphone လို႔ ေခၚတဲ႔ ကက္ဆက္အေသးေလးထဲမွာ ကိုယ္ ေရးခ်င္တာကို အသံသြင္းေပးရတယ္။ ဒါကို medical secretary က စာျပန္ရိုက္ပါတယ္။ လူနာသစ္ဆိုရင္ ဒီလို စာတစ္ေစာင္ဟာ ပ်မ္းမွ်ျခင္းအားျဖင္႔ A4 size paper သံုးမ်က္ႏွာ ရွည္လ်ားတယ္။ (တျခားဘာသာရပ္ ဆရာ၀န္ေတြရဲ႕ စာေတြထက္ အနည္းဆံုး ႏွစ္ဆ ပိုရွည္တယ္ ဆိုပါေတာ႔) စိတ္ဆရာ၀န္မ်ား လွ်ာရွည္တယ္လို႔ ဆိုၾကတာ ဒါေတြေၾကာင္႔ ပါပါတယ္။ သို႔ေသာ္ စိတ္ေရာဂါမွာ အဓိက investigation က ေသြးေဖာက္၊ ဓာတ္မွန္ရိုက္ျခင္း မဟုတ္ပဲ လူနာနဲ႔ စကားေျပာျခင္း၊ ေစာင္႔ၾကည္႔ျခင္းကို အေျခခံတာမို႔ ဒီလို တရွည္တေ၀း ေရးရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္လက္ ေရးသားပါမယ္။ ၾကာေကာင္း ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ သည္းခံၾကပါ။

စိတ္ဆရာ၀န္ႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုျခင္း (၃)

“ ကၽြန္မရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္ကို ေျပာရမလား”

“ ေျပာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အရွိအတိုင္းပဲ သိခ်င္ပါတယ္။ အၾကံေပးတာကိုလည္း လိုက္နာပါ႔မယ္”

“ ရွင္ ျဖစ္ေနတာ အလယ္အလတ္စား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါပဲ။ အရင္ကတည္းက အခံေလး ရွိတယ္။ အလုပ္ဖိအားေၾကာင္႔ သိသိသာသာ ျဖစ္လာတယ္။ ျဖစ္ေနတဲ႔ စိတ္ေသာကကို မမွ်ေ၀တတ္ေတာ႔ အတြင္းမွာ ေအာင္းၿပီး ပိုဆိုးလာတာေပါ႔။ ဒီလို ေျပာတာ ရွင္႔ျဖစ္ရပ္ကို ထင္ဟပ္တယ္လို႔ ခံစားရသလား”

“ မွန္တာေပါ႔ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔က ဒါကို တတ္ကၽြမ္းနားလည္သူ မဟုတ္ေပမယ္႔ အင္တာနက္မွာေတာ႔ ရွာႀကံဖတ္ရႈမိပါတယ္”

“ အင္တာနက္ဟာ အင္မတန္ ေကာင္းတဲ႔ ဗဟုသုတ ဟင္းေလးအိုးႀကီးပါပဲ။ စိတ္ခ်ယံုၾကည္ရတဲ႔ ဆိုတ္ေတြကို ေရြးတတ္ရင္ေပါ႔ေလ။ မဟုတ္လို႔ကေတာ႔ သညာအမွားေတြ ရၿပီး အႏၲရာယ္ပဲ”

“ ဟုတ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ နားလည္သေလာက္က စိတ္ဓာတ္က် တန္ျပန္ေဆးေတြ (anti-depressants) က ေကာင္းသလို စကားေျပာကုထံုးမ်ား (talking therapies) ကလည္း အသံုးတည္႔မလားလို႔”

“ အႏုစား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါေတြမွာ ေဆးမေသာက္ေသးပဲ စကားေျပာကုထံုးနဲ႔ ကုရင္လည္း ရပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး မရွိဘူး။ နည္းနည္းေတာ႔ ၾကာႏိုင္တယ္။ စကားေျပာကုထံုး ကၽြမ္းက်င္သူ therapist နဲ႔ ေတြ႕ဖို႔ ေစာင္႔ရတာလည္း ရွိေသးတာကိုး။ အျပင္မွာ Private therapy ယူရင္လည္း ရတာပဲ။ ဘာနဲ႔မွ မကုပဲလည္း သူ႔အလိုလို ေပ်ာက္သြားႏိုင္ေသးတယ္။ ပ်မ္းမွ်ျခင္း ကိုးလေလာက္ေတာ႔ ၾကာတတ္တယ္။ ဒီၾကားထဲ ဆိုးမလာဘူးလို႔ ဘယ္သူမွ အာမမခံႏိုင္သလို ဒီေရာဂါ လကၡဏာေတြကို ရွင္ ဘယ္ေလာက္ ဆက္ခံစားခ်င္၊ ခံစားႏိုင္မလဲ ဆိုတာေတာ႔ ရွင္႔ဆံုးျဖတ္ခ်က္ပဲေပါ႔”

“ ကၽြန္ေတာ္ ဘာလုပ္ရင္ ေကာင္းမလဲ မသိဘူး”

“ ရွင္က အလတ္စား စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါေလ။ ေဆးလည္း ေသာက္လက္စ ျဖစ္ေနၿပီ။ စဥ္းစားေပါ႔။ ေဆးက ေသာက္တဲ႔သူတိုင္း ရလဒ္ေကာင္း (ေရာဂါ သက္သာ ေပ်ာက္ကင္းျခင္း) ရတာေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ၆၀-၆၅% ေပ်ာက္ကင္းႏႈန္း ရွိတာမို႔ ေဆးေသာက္သူ သံုးေယာက္မွာ ႏွစ္ေယာက္က သက္သာမယ္။ တစ္ေယာက္ကေတာ႔ ေဆးမတိုးတဲ႔ သေဘာေပါ႔။ response rate ေကာင္းတဲ႔ ေဆးမ်ိဳးထဲမွာေတာ႔ ပါတယ္“

“ ကၽြန္ေတာ္မ်ား အဲဒီ ၃၅% ထဲ ပါေနၿပီလား ေဒါက္တာေရ”

“ ကၽြန္မကေတာ႔ ဒီလို မထင္ပါဘူး။ ရွင္က ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္တယ္ ဆိုေပမယ္႔ ေဆးစြမ္းအင္က အနိမ္႔ဆံုးကိုပဲ စမ္းၾကည္ဖူးေသးတယ္ေလ။ ေဆးျပင္းအား dose ကို ႁမႇင္႔လို႔ ရေသးတယ္။ ေနာက္ထပ္ မွတ္ခ်က္ေတြ မခ်ခင္၊ ေဆးေတြ ေလွ်ာက္မေျပာင္းခင္ ဒါကို ပထမ ဦးစားေပး လုပ္ၾကည္႔သင္႔တယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အရက္ ေသာက္တဲ႔ ကိစၥ။ အရက္ကို တစ္ပတ္လံုးမွာမွ ၂၁ ယူနစ္ (ဘီယာဆို ဆယ္ပိုင္႔၊ ၀ိုင္ဆို ဆယ္႔ေလးဖန္ခြက္) ပဲ အမ်ားဆံုး ေသာက္သင္႔တယ္ဆိုတာ အမ်ားသိၾကတဲ႔အတိုင္းပဲေလ။ ဒါေတာင္ ေဆးေသာက္ေနသူဆိုရင္ သိသိသာသာ ေလွ်ာ႔ သို႔မဟုတ္ ရပ္ႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းတယ္။ အရက္က အသည္းကို ပိုအလုပ္ေပးေတာ႔ အသည္းအင္ဇိုင္းေတြက ေဆးေတြကို ျမန္ျမန္ ေခ်ဖ်က္ပစ္လိုက္တာနဲ႔ ေဆးအာနိသင္ ေလ်ာ႔ကုန္ေရာ။ ေဆးေသာက္လ်က္နဲ႔ အက်ိဳး မခံစားရဘူးေပါ႔”

“ ဒါကို ကၽြန္ေတာ္ မသိခဲ႔ဘူးဗ်။ ဒီလိုဆို ကၽြန္ေတာ္ ေလွ်ာ႔ႏိုင္ပါတယ္။ အင္း ျဖတ္ေတာင္ ျဖတ္လို႔ ရတယ္”

“ ျဖတ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ အေကာင္းဆံုးပဲ။ ဒါဆို ေဆးျပင္းအားကို မႁမႇင္႔ေသးဘူး။ ဒီတိုင္းပဲ ဆက္ေသာက္ဦး။ အရက္ ျဖတ္လိုက္ရင္ ေဆးအာနိသင္ ရွင္ သိလာႏိုင္တယ္။ ကၽြန္မတို႔က မလိုပဲ ေဆးျပင္းအားကို မတင္လိုဘူး။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြေရာ ရွင္ ခံစားရဖူးလား။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ အစာလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ လကၡဏာေတြ ရတတ္တယ္။ ပ်ိဳ႕တာ၊ သိပ္ဆိုးရင္ အန္တာ၊ ဗိုက္ မေကာင္းျဖစ္တတ္တာ၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ သို႔မဟုတ္ ၀မ္းပ်က္တတ္တာ စသျဖင္႔။ ေနာက္ၿပီး sexual side effects (လိင္မႈဆိုင္ရာ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး)ေတြ ရေကာင္း ရႏိုင္တယ္။ ဥပမာ ခံစားခ်က္သိမႈ ေလ်ာ႔သြားတာ၊ ကာမဆႏၵ နည္းသြားတာ၊ ဆက္ဆံဖို႔ မစြမ္းႏိုင္တာ အထိ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ရွိတယ္။ ဒီေလာက္ထိ ျဖစ္တဲ႔ ရာခိုင္ႏႈန္းေတာ႔ နည္းပါတယ္။

ေဆးဗူးထဲမွာပါတဲ႔ စာရြက္ေလးကို ဖတ္ၾကည္႔ရင္ေတာ႔ ရွိရွိသမွ် အကုန္ေရးထားတာပဲ။ ေဆးကုမၸဏီေတြကလည္း ဥပေဒေၾကာင္း လိုအပ္ခ်က္အရ ရွိသမွ် ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေၾကညာရတာကိုး။ ေရးထားတိုင္း ကိုယ္႔မွာ ျဖစ္ရမယ္ေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ဖတ္ေတာ႔ ၾကည္႔သင္႔တယ္။ ဒါမွ ဘယ္လုိ လကၡဏာကို ေစာင္႔ၾကည္႔ရမယ္ဆိုတာ သိမွာ။ side effects ေတြက လူတိုင္းမွာ ျဖစ္တာ မဟုတ္လို႔ အရမ္းႀကီး စိတ္ပူစရာ မလိုဘူး။ ျဖစ္ခဲ႔ရင္ေတာ႔ ခပ္ေပ်ာ႔ေပ်ာ႔နဲ႔ ေရတိုပဲ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သိပ္ဆိုးရင္ေတာ႔ ေဆးကို ရပ္ဖို႔ လိုတာေပါ႔။ ရွင္က ခုခ်ိန္ထိ ဘာမွ မျဖစ္ခဲ႔တာမို႔ ခုမွ အသစ္ ထျဖစ္မွာေတာ႔ မဟုတ္ဘူး။ ေဆးျပင္းအား တိုးမယ္ဆိုရင္ေတာ႔ side effect ရေကာင္းရႏိုင္တယ္။ ခုေျပာတာ ေနာင္အတြက္ လုိေကာင္းလိုမယ္ ဆိုပါေတာ႔။ ကၽြန္မေျပာတာကို ဒီအထိ ရွင္းလား။ ဘာေမးခ်င္သလဲ”

“ ရွင္းပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ေသာက္လက္စ ေဆးကိုပဲ ဆက္ေသာက္လို႔ ရမယ္ဆို ေကာင္းတာေပါ႔။ ဆက္ေသာက္္မယ္ဗ်။ ဒါနဲ႔ ေဆးအေၾကာင္း ဖတ္စရာ စာရြက္စာတမ္းေလးမ်ား ရႏိုင္မလား။ ဖတ္ၾကည္႔ခ်င္လို႔ပါ”

“ ရႏိုင္တာေပါ႔။ ဒါေပမယ္႔ ခုေလာေလာဆယ္ ကၽြန္မမွာ မရွိဘူး။ မနက္ျဖန္ စာတိုက္ကေန ပို႔ခိုင္းလိုက္မယ္။ မရွင္းတာ၊ ေနာက္ထပ္ သိခ်င္တာ ရွိရင္ ေနာက္တစ္ခါ ျပင္ပလူနာ ရက္ခ်ိန္းမွာ ေမးပါ။ မဟုတ္ရင္လည္း ေဆးရံုဖံုးနံပါတ္ကို ဆက္ပါ။ ကၽြန္မတို႔ team ရဲ႕ အတြင္းေရးမႉးက ကၽြန္မဆီကို သတင္းပို႔ေပးပါလိမ္႔မယ္။ ေဆးရံုခ်ိန္ (၉နာရီမွ ၅ နာရီ) ျပင္ပမွာ အေရးႀကီးရင္ေတာ႔ အေရးေပၚ crisis team သို႔မဟုတ္ ရွင္႔ရဲ႕ ဆရာ၀န္ (GP) ကုိ ဆက္သြယ္ပါ။ လိုမယ္ေတာ႔ မထင္ဘူး။ ရွင္႔မွာ အႀကီးအက်ယ္ ပူရမယ္႔ ေရာဂါ လကၡဏာေတြမွ မရွိတာ။ ဒီလို ေျပာလို႔ ရွင္ခံစားေနရတာေတြကို အသိအမွတ္ မျပဳဘူး မထင္ပါနဲ႔။ professional opinion အားျဖင္႔ၾကည္႔ရင္ ေကာင္းတယ္၊ ေကာင္းဖို႔ လြယ္တယ္လို႔ ေျပာခ်င္တာပါ”

“ ေတာ္ပါေသးရဲ႕ဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ ေဆးေသာက္လ်က္နဲ႔ မေကာင္းႏိုင္လို႔ စိတ္ပူေနတာ။ ခုလို တတ္ကၽြမ္းနားလည္သူက ေျပာလိုက္ေတာ႔ အားတက္သြားတယ္။ ေက်းဇူးတင္လိုက္တာ”

“ ဟုတ္ပါတယ္ ေဒါက္တာရယ္။ ကၽြန္မမွာလည္း စိတ္မေအးႏိုင္ဘူး။ သူ ေကာင္းေကာင္း ေနမေကာင္းရင္ေတာ႔ ေဆးရံုမ်ား အၾကာႀကီး တက္ေနရမလား။ မိသားစု စား၀တ္ေနေရးပါ ထိခိုက္ေတာ႔မလားဆိုၿပီး စိတ္ညစ္ေနတာ။ ေက်းဇူးတင္တာ အရမ္းပဲ”

“ မလိုပါဘူးရွင္႔။ ကၽြန္မရဲ႕အလုပ္ကို ကၽြန္မ လုပ္တာပါ။ လူနာအတြက္ အက်ိဳးရွိတယ္ဆို ကၽြန္မရဲ႕ အခ်ိန္ေတြ ေပးရက်ိဳးနပ္တာပါပဲ။ ေဆးရံုကို မလိုပဲနဲ႔ မတင္ပါဘူး။ လူနာေတြကို ကိုယ္႔အိမ္မွာပဲ ကိုယ္ေနေစၿပီး ကုပါတယ္။ ဒီေတာ႔ ဒီေဆးကိုပဲ ဒီ dose အတိုင္း ဆက္ေသာက္ပါ။ လနဲ႔ခ်ီေသာက္ရမယ္။ စြဲေစတဲ႔ သတိၱ မရွိဘူး။ ရွင္က တျခားေဆးေတြလည္း ေသာက္မေနလို႔ drug interactions အတြက္လည္း ပူစရာ မလိုဘူး။

ေနမေကာင္းခင္က ပင္ကိုယ္ စိတ္အေနနဲ႔ အလုပ္လုပ္ႏိုင္စြမ္းကို ျပန္ေရာက္တဲ႔အခ်ိန္က်ရင္ ေဆးရပ္ဖို႔ကို ေဆြးေႏြးမယ္ေလ။ အဲဒီအခ်ိန္ကေန အနည္းဆံုး ေျခာက္လေတာ႔ ေဆးဆက္ေသာက္ရမယ္။ ေသေသခ်ာခ်ာ ေကာင္းသြားတာ အရွိန္ရ၊ အေျခခိုင္သြားေအာင္လို႔။ ေရာဂါျပန္ျဖစ္ႏႈန္း (relapse rate) နည္းေအာင္လို႔ပါ။ ကိုယ္႔သေဘာနဲ႔ကိုယ္ မရပ္ပါနဲ႔။ Withdrawal symptoms (ရုတ္တရက္ ရပ္ျခင္းေၾကာင္႔ တံု႔ျပန္လကၡဏာမ်ား) ရေကာင္းရႏိုင္တယ္။ ကၽြန္မတု႔ိက လူနာေတြကို မလိုပဲ ေဆးမေပး၊ ေရရွည္ဆြဲမကုပါဘူး။

ေနာက္ေလးပတ္မွာ တိုးတက္မႈ ရွိ/မရွိ ျပန္ၾကည္႔မယ္။ Follow-up appointment မို႔ တစ္နာရီေတာ႔ မဟုတ္ေတာ႔ဘူး။ မိနစ္ႏွစ္ဆယ္ပဲ ရမယ္။ ဒါဟာ ေဆြးေႏြးစရာေတြအတြက္ လံုေလာက္တဲ႔ အခ်ိန္ပါ။ ေမးခ်င္တာေလးေတြ စာရင္း လုပ္လာခဲ႔ေပါ႔။ Talking therapy အေၾကာင္း ရွင္းျပတဲ႔ စာေစာင္လည္း ပို႔ေပးလိုက္မယ္။ ေနာက္တစ္ခါလာတဲ႔အခါ ဒီကိစၥကို ဆက္ေဆြးေႏြးၿပီး လိုအပ္ရင္ လႊဲစာ (referral) ပါ ေရးတာေပါ႔”

“ သိပ္ေကာင္းတဲ႔ အႀကံပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ကို စိတ္ရွည္လက္ရွည္ အခ်ိန္ေပး ေမးျမန္းေျဖၾကားေပးတာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္”

“ My pleasure! ေနာက္ေလးပတ္မွာ ေတြ႔မယ္ေလ”

ျဖည္႔စြက္ခ်က္။ ။ယူေကရဲ႕ အမ်ိဳးသား က်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈ National Health Service စနစ္ဟာ အစိုးရက ေထာက္ပံ႔တဲ႔ စနစ္ ျဖစ္ၿပီး ျပည္သူ႔ဘ႑ာေငြ (Taxpayers' money) ကေန ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို ျပည္သူေတြက ေပးတဲ႔ အခြန္အတုတ္ (tax) နဲ႔ အမ်ိဳးသား အာမခံ (National Insurance) က ရပါတယ္။ ေဆးလက္မွတ္တစ္ေစာင္ကို ဘယ္ေလာက္တန္ဖိုးရွိတဲ႔ ေဆးျဖစ္ျဖစ္ လူနာက 7.20 Pounds Sterling ပဲ က်ခံရပါတယ္။ ေဆးဆိုင္က်မွ ေပးရတာပါ။ က်န္တာကို အစိုးရက စိုက္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကို NHS က လခေပးထားၿပီးသားပါ။ ေဆးကုမၸဏီေတြနဲ႔ ဆရာ၀န္အၾကား ဆက္ဆံပတ္သက္မႈကို စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြနဲ႔ ကန္႔သတ္မႈေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ Promotional materials ေတြဆို စာေရးကိရိယာေတြပဲ အဓိက ေပးပါတယ္။ Conference sponsorship ေတြ ဘာေတြဆိုရင္ စာနဲ႔ အတိအက် ေရးၿပီး သြားလိုျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္၊ ေမွ်ာ္လင္႔ေသာ အက်ိဳး စသျဖင္႔ အေသးစိတ္ေတြ ပါလာပါတယ္။ အလြယ္တကူ မေမးမျမန္း မေပးပါဘူး။ ဆရာ၀န္ေတြ အရမ္းကာေရာ အႏိုင္က်င္႔၊ အက်င္႔ပ်က္လို႔ မရဘူးေပါ႔။ ေဆးလက္မွတ္ေရးရင္ ဆရာ၀န္အားလံုးလိုလိုက ေဆးရဲ႕ မူလဓာတုအမည္ generic name ကိုပဲ ေရးပါတယ္။ ကုမၸဏီက ေပးတဲ႔ သီးသန္႔ commercial name ကို ေရွာင္ပါတယ္။ ေဆးလက္မွတ္ကို လူနာက ႀကိဳက္တဲ႔ ေဆးဆိုင္ (Qualified Pharmacist ေတြပဲ ေဆးဆိုင္ ဖြင္႔ခြင္႔ ရွိပါတယ္) မွာ သြား၀ယ္ႏိုင္ပါတယ္။ Pharmacist က ေဆးကို ၾကည္႔ၿပီး သူ႕ဆီ လာသြင္းထားတဲ႔ ကုမၸဏီရဲ႕ေဆးကို ေရာင္းလိုက္တာပဲ။ ဒါကို မႀကိဳက္ရင္ လူနာက ဆိုင္ေျပာင္း ၀ယ္လို႔ ရပါတယ္။ လူနာက ေပးတဲ႔ လက္ေဆာင္ဆို 25 Pounds Sterling တန္ဖိုးထက္ ေက်ာ္ရင္ ဌာနကို သတင္းပို႔ရပါတယ္။ ယူခြင္႔လည္း မရွိပါဘူး။ ( ဒီတန္ဖိုးဟာ လူႏွစ္ေယာက္ ေတာ္ရံု စားေသာက္ဆိုင္ အလတ္စားမွာ ထမင္းနဲ႔ ဟင္းႏွစ္ပြဲ မွာစားရံုေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္) လူနာေတြ အမ်ားစုက ႏႈတ္အမူအရာအားျဖင္႔ ေက်းဇူးတင္ေၾကာင္း အသိေပးတာ မ်ားပါတယ္။ သိပ္ေက်းဇူးတင္မွ Thank You Card ဒါမွမဟုတ္ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ေရးထားတဲ႔ စာတိုစာရွည္ ဒါမွမဟုတ္ ေခ်ာကလက္ဗူးေလာက္ ပို႔ေလ႔ရွိပါတယ္။ ဆရာ၀န္ေတြကလည္း ကဒ္ျပားေလးေတြ၊ စာေလးေတြကိုပဲ တခုတ္တရ သိမ္းၿပီး ပီတိပြါး ေက်နပ္ၾကပါတယ္။ Portfolio (တစ္ႏွစ္တာ လုပ္ေဆာင္မႈ မွတ္တမ္း) မွာ ထည္႔တဲ႔သူကလည္း ထည္႔တယ္ေပါ႔။ Annual review နဲ႔ ဆရာ၀န္ အငယ္အလတ္ေတြကို ႀကီးၾကပ္ၿပီး Revalidation နဲ႔ ဆရာ၀န္ႀကီးေတြကို ဆန္းစစ္ဖို႔ အစီအစဥ္ေတြ ရွိပါတယ္။ အေျခခံ အေဆာက္အဦ (Infrastructure) ေတြ အေျခက်ေနျခင္းနဲ႔ လိုအပ္သလို ေစာင္႔ၾကည္႔ ျပဳျပင္ျခင္း (monitoring and modification) ရဲ႕ အသီးအပြင္႔ေတြလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

မအားလို႔ နည္းနည္း ၾကာသြားတယ္။ ေစာင္႔ဖတ္တာ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ႏုသြဲ႕

စိတ္ဆရာ၀န္ႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုျခင္း (၂)

“ David ေျပာသြားတာအေပၚ Sharon အေနနဲ႔ ဘာမ်ား ထပ္ျဖည္႔ေျပာခ်င္သလဲ”

“သူေျပာသြားတာေတြ အတိုင္းပါပဲ။ ကိုယ္က ေဘးလူဆိုေတာ႔ ပိုျမင္တာေလးေတြ ရွိတာေပါ႔။ ဥပမာ သူ အရင္ကလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ မျပတ္သားေတာ႔ဘူး။ ေတြေတြေ၀ေ၀နဲ႔။ ေနာက္ၿပီး စကား အထအနေတြလည္း ေကာက္လာသလိုပဲ။ ဘာမဟုတ္တာေလးနဲ႔ ထၿပီး ျငင္းခ်င္ျငင္းေနေရာ။ အရင္က ဒီလို လံုး၀ မဟုတ္ဘူး။ ခုဆို ကၽြန္မမွာ တခုခု ေျပာဖို႔ ဆေနရတယ္။ ၾကက္ဥခြံေပၚ လမ္းေလွ်ာက္ေနရသလိုပဲ။ စိုးရိမ္ေနမိတာ။ မလိုအပ္ပဲ စကား မမ်ားခ်င္လို႔။ သူ႔ကိုလည္း စိတ္ေသာက မျဖစ္ေစခ်င္ဘူးေလ။ ခုလို ေျပာတာ စိတ္မရိွပါနဲ႔ David ”

“ ကိုယ္ နားလည္ပါတယ္။ ကိုယ္႔ဖာသာ ကိုယ္လည္း ထင္ေတာ႔ ထင္ေနတာ။ ထုတ္ေမးမလို႔။ ခုလို ေျပာျပတာ ေက်းဇူးပဲ Sharon ”

“ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ ခုေနာက္ပိုင္း အိမ္ေထာင္ေရးသုခ မရွိေတာ႔ဘူး။ သူ စိတ္မပါပဲ ျဖစ္ေနတတ္တာ သတိထားမိတယ္။ ကၽြန္မတုိ႔ မအိပ္ျဖစ္တာ လနဲ႔ေတာင္ ခ်ီေနၿပီ။ ဒါေပမယ္႔ loss of libido (ကာမဆႏၵ ေလ်ာ႔ပါးျခင္း) ဟာ စိတ္ဓာတ္က်သူေတြမွာ ျဖစ္တတ္တယ္ဆိုတာ ကၽြန္မ သိထားပါတယ္။ သူ ကၽြန္မကို မခ်စ္ေတာ႔လို႔ မဟုတ္ဘူးဆိုတာလည္း သိပါတယ္။ ဒါေပမယ္႔ သိပ္လိုလားဖြယ္ ကိစၥေတာ႔ မဟုတ္ဘူးရွင္႔”

“ဟုတ္ပါတယ္။ တျခားေရာဂါလကၡဏာေတြေရာ၊ ဒီလကၡဏာပါ ေ၀ဒနာရွင္နဲ႔ အနီးကပ္သူေတြအတြက္ အေတာ္ ခံရခက္မယ္ ဆိုတာ စာနာၾကည္႔လို႔ ရပါတယ္။ အိမ္ေထာင္ဖက္က နားလည္မႈ ရွိေတာ႔ ေကာင္းတာေပါ႔။ သို႔တေစ လြယ္ကူတဲ႔ ကိစၥေတာ႔ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ သေဘာေပါက္ပါတယ္။ က်န္တာေလးေတြ ဆက္ေဆြးေႏြးၾကရေအာင္”

“ ရွင္ ဒီဇာတိပဲလား David?”

“ မဟုတ္ဘူးဗ်။ ကၽြန္ေတာ္႔ကို ေျမာက္ပိုင္း အိုင္ယာလန္မွာ ေမြးတာ။ ေနာက္မွ အဂၤလန္ဖက္ ေျပာင္းလာတာ”

“ ကေလးဘ၀ကို ဘယ္လို မွတ္မိပံုေဖာ္မလဲ”

“ ေပ်ာ္စရာပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔မိဘေတြက စက္ရံု၀န္ထမ္း လခစားေတြဆိုေတာ႔ မပိုလွ်ံၾကဘူး။ ခ်ိဳ႕တဲ႔တယ္။ ဒါေပမယ္႔ သားသမီးကို ဦးစားေပးတယ္။ ခ်စ္တာကို ျပတတ္တယ္ ေျပာရမွာပဲ။ ဒါေပမယ္႔ ကၽြန္ေတာ္ ငယ္ငယ္က အႀကီးႏွစ္ေယာက္နဲ႔ အသက္ နည္းနည္း ကြာေတာ႔ တစ္ေယာက္တည္း ကစားျဖစ္တာ မ်ားတယ္”

“ အႏိုင္က်င္႔ခံရတာ (being bullied) ရွိခဲ႔ဖူးလား။ စိတ္အားျဖင္႔၊ ကိုယ္အားျဖင္႔၊ သို႔မဟုတ္ sexual abuse? ”

“ အလယ္တန္းေက်ာင္း ေျပာင္းခါစက သူငယ္ခ်င္း သိပ္မရွိေသးခင္ အတန္းႀကီးတစ္စုရဲ႕ ပစ္မွတ္ ျဖစ္ဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ငယ္ငယ္က အရပ္ ကလန္ကလားနဲ႔ လူၾကားထဲမွာ သိသာေနတာကိုး။ သူတို႔က ကၽြန္ေတာ္႔ကို ေအာ္ဟစ္ေနာက္ေျပာင္ အရွက္ရေအာင္ အေတာ္လုပ္ခဲ႔တယ္။ ေနာက္ ကၽြန္ေတာ္ သူငယ္ခ်င္းေတြ ရလာေတာ႔ သူတို႔ ၿငိမ္သြားတယ္။ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ physical abuse တို႔ sexual abuse တို႔ေတာ႔ မႀကံဳခဲ႔ရပါဘူး”

“ အဲဒီေနာက္ပိုင္း သူမ်ားနဲ႔ ဆက္ဆံေရး ဘယ္လုိ ရွိသလဲ”

“ ဘာမွ ထူးထူးေထြေထြ မျဖစ္ပါဘူး။ ပံုမွန္ သူငယ္ခ်င္း အသိုင္းအ၀ိုင္း ရွိပါတယ္”

“ ေက်ာင္းထြက္ေတာ႔ ရွင္႔အသက္ ဘယ္ေလာက္ ရွိၿပီလဲ။ ေကာလိပ္ ဆက္တက္ျဖစ္လား”

“ ၁၆ ႏွစ္မွာ အထက္တန္း ေအာင္တယ္။ ေကာလိပ္မွာ လွ်ပ္စစ္ပညာ ဆက္သင္ၿပီး ႏွစ္ႏွစ္ၾကာေတာ႔ ခုအလုပ္ကို ေရာက္တာပဲ။ ေၾသာ္ ေမ႔လို႔၊ အရင္ အလုပ္တစ္ခု လုပ္ေသးတယ္။ ေျခာက္လေလာက္ပဲ ၾကာတယ္။ မႀကိဳက္လို႔ ေျပာင္းခဲ႔တာ”

“ ဒါဆို ဒီအလုပ္မွာ ဆယ္႔ငါးႏွစ္ေလာက္ ရွိၿပီေပါ႔။ အဆင္ေျပလား”

“ ေျပတယ္ ဆိုရမွာပဲဗ်။ မန္ေနဂ်ာေရာ၊ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြေရာ နားလည္မႈ ရိွၾကတယ္။ အခ်င္းခ်င္း ယိုင္းပင္းတာ မ်ားေတာ႔ စည္းလံုးတဲ႔ စိတ္ဓာတ္ေလး ရွိေနတယ္”

“ ခုေလာေလာဆယ္ အလုပ္နားထားလား”

“ ကၽြန္ေတာ္႔ GP က ေဆးခြင္႔ေလးပတ္ ေရးေပးထားတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ႔ အျမန္ဆံုး ျပန္သြားခ်င္တာေပါ႔”

“ ေမာင္ႏွမ ဘယ္ႏွစ္ေယာက္ ရွိလဲ။ သူတို႔နဲ႔ ဆက္ဆံေရးက ဘယ္လို ရွိလဲ”

“ အမတစ္ေယာက္၊ အကိုတစ္ေယာက္ ရွိတယ္။ အမက ေျခာက္ႏွစ္ ႀကီးတယ္။ အကိုက ေလးႏွစ္ ႀကီးတယ္။ ပံုမွန္ အဆက္အသြယ္ ရွိပါတယ္။ အမမိသားစုနဲ႔ အေဖအေမတို႔က အိုင္ယာလန္မွာပဲ။ ခရစ္စမတ္မွာေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သြားဆံုေလ႔ရွိတယ္။ အကိုမိသားစုကေတာ႔ ေတာင္ပိုင္းမွာပါ”

“ ရွင္တို႔ အိမ္ေထာင္က်တာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ”

“ ကၽြန္ေတာ႔္အသက္ ႏွစ္ဆယ္ကဆိုေတာ႔ ဆယ္႔ေလးႏွစ္ေပါ႔”

“ ကေလး ရွိလား”

“ သမီးႏွစ္ေယာက္ ရွိတယ္။ ရွစ္ႏွစ္နဲ႔ ငါးႏွစ္။ လိမ္မာၾကပါတယ္။ ေက်ာင္းစာလည္း လိုက္ႏိုင္ၾကတယ္”

“ အိမ္တြင္းေသာက ရွိသလား။ ေငြေရးေၾကးေရး၊ အိမ္ေႂကြး (mortgage) စသျဖင္႔”

“ Sharon က အိမ္မွာေနၿပီး ကေလးထိန္းတဲ႔ child minder ပါ။ ႏွစ္ေယာက္ေပါင္း ၀င္ေငြေလးနဲ႔ ေလာက္ငပါတယ္။ အပိုေတြေတာ႔ အရမ္း မသံုးႏုိင္ဘူးေပါ႔။ မဆိုးဘူးလို႔ ကိုယ္႔ဖာသာေတာ႔ ထင္ခဲ႔တာပဲ။ ခု စီးပြါးပ်က္ကပ္မွာေတာ႔ ေရရွည္ ဘယ္လို ရွိမယ္ မေျပာတတ္ေသးဘူး”

“ ဒီကိစၥက ရွင္႔ကို ဘယ္ေလာက္ထိ ပူပန္ေစလဲ”

“ အရမ္းကို ပူပန္ေစတာေပါ႔။ ကၽြန္ေတာ္႔ မိသားစုေလးက ကၽြန္ေတာ္႔ကို အဓိက မွီခိုေနရတာေလ။ ကၽြန္ေတာ္ အလုပ္ အဆင္မေျပရင္ အားလံုး ဒုကၡေရာက္ကုန္မွာ”

“ အလုပ္မွာ သတိေပး သေကၤတ နိမိတ္ေတြ ေျပးေနၿပီမို႔လား”

“ အလုပ္ရွင္ကေတာ႔ ကၽြန္ေတာ္႔ ကၽြမ္းက်င္မႈကို တန္ဖိုးထားတယ္ ေျပာတာပဲ။ ဒါလည္း ကၽြန္ေတာ္ကေတာ႔ ပူတံုးပဲ။ ပုဂၢလိက စီးပြါးေရး ေလာကမွာ လုပ္ငန္းကို ကယ္ဆယ္ဖို႔ လူေတြကို ရက္စက္ရတာေတြ အႀကိမ္ႀကိမ္ မဟုတ္လား”

“ သက္ေသ သကၠာရ ရွိတာထက္ ပိုၿပီး ပူပန္ေနတာလို႔ ရွင္႔ကိုရွင္ မထင္ဘူးလား”

“ တခါတေလေတာ႔လည္း တကယ္႔ကို ျဖစ္လာေတာ႔မွာလို႔ကို ယံုၾကည္မိတာဗ်။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ေတာ႔ ဒါ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူးလို႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ နားခ်လို႔ ရပါတယ္”

“ တျခား ေရာဂါေတြ ရွိလား။ တျခားေဆးေတြ ေသာက္ေနရလား”

“ မရိွ၊ မေသာက္ရပါဘူး”

“ ေဆးမတည္႔တာ ရွိလား”

“ သိသေလာက္ေတာ႔ မရွိပါဘူး”

“ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ဘယ္လိုလူလို႔ ေျပာမလဲ။ ေနေကာင္းေနတံုးက ဘယ္လိုလဲ ဆိုတာေလး သရုပ္ေဖာ္ျပပါဦး”

“ အခက္ဆံုး ေမးခြန္းပဲဗ်။ ဘယ္လို ေျပာရမလဲ။ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ေတာ႔ ေအးေအးေဆးေဆးသမားလို႔ ထင္မိတာပဲ။ ကူညီႏိုင္သေလာက္ ကူညီတတ္တယ္။ စကား သိပ္အမ်ားႀကီး မေျပာတတ္ဘူး”

“ ဘ၀မွာ အခက္ခဲဆံုး အခ်ိန္ဆိုတာမ်ိဳး ႀကံဳခဲ႔ၿပီလား။ ဘယ္လို ရင္ဆိုင္ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ႔လဲ”

“ အခက္ခဲဆံုးရယ္လို႔ မဟုတ္ေပမယ္႔ ခက္ခဲခဲ႔တာေလးေတြေတာ႔ ရွိခဲ႔တယ္ဗ်။ ကၽြန္ေတာ္က စကား သိပ္ေျပာေလ႔ မရွိေတာ႔ ပိုလို႔ေတာင္ ၿငိမ္က်သြားတတ္ေသး”

“ အေရးအေၾကာင္းဆို ဘယ္သူနဲ႔ တိုင္ပင္တတ္သလဲ”

“ ကၽြန္ေတာ္႔မွာ သူငယ္ခ်င္းေတြ ရွိေပမယ္႔ အတြင္းက်က် ေျပာဆိုတိုင္ပင္ေလ႔ရွိတဲ႔ အနီးကပ္ သူငယ္ခ်င္း မရွိဘူးဗ်။ အဲလိုအခ်ိန္မ်ိဳးမွာ တစ္ေယာက္တည္း ျဖစ္သြားတတ္တယ္”

“ အိမ္ေထာင္ဖက္နဲ႔ေရာ”

“ ေျပာေလ႔ သိပ္မရွိဘူးဗ်။ ကၽြန္ေတာ္က အံု႔ပုန္းသမား”

“ ဟုတ္တယ္၊ သူက ၿမံဳစိစိနဲ႔။ ကၽြန္မကပဲ လိုက္ေမးေနရတာ။ ခုဆို ပိုဆိုးတာေပါ႔”

“ ၀ါသနာပါရာ hobbies မ်ား ရွိသလား”

“ ထူးထူးေထြေထြ မရွိပါဘူး။ တခါတေလ သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ bowling သြားတတ္တယ္။ သြားခဲပါတယ္”

“ ခုေလာေလာဆယ္ စိတ္အေန (mood) ကို ဘယ္ေလာက္လို႔ သတ္မွတ္မလဲ”

“ ဗ်ာ”

“ တစ္က စိတ္ဓာတ္ ေအာက္ဆံုးကို က်ေနၿပီး တစ္ဆယ္က အရမ္းေပ်ာ္တာ ဆိုရင္ ရွင္႔စိတ္က ဘယ္ေလာက္မွာလို႔ ေျပာမလဲ”

“ ႏွစ္ သံုးေလာက္ထက္ မမ်ားဘူးဗ်”

“ ရွင္႔ကို ရွင္ ေနေကာင္းတယ္လို႔ ထင္လား၊ ေနမေကာင္းဘူးလို႔ ထင္လား”

“ ေနမေကာင္းဘူးေလ။ စိတ္ဓာတ္က်ေနတယ္။ ေဆးေျပာင္းေသာက္ ဆိုလည္း ေသာက္ပါ႔မယ္။ ျမန္ျမန္ ေပ်ာက္ေအာင္သာ ကူညီပါ”

“ ဆက္ေဆြးေႏြးတာေပါ႔”

ဆက္လက္ ေရးသားပါမည္

စိတ္ဆရာ၀န္ႏွင္႔ ေတြ႔ဆံုျခင္း (၁)

“ David Smith ရွိပါသလား”

“ကၽြန္ေတာ္ပါပဲ”

“ဒါဆို ကၽြန္မေနာက္က လိုက္ခဲ႔ပါ”

“ဟုတ္ကဲ႔ ခင္ဗ်။ ဒါနဲ႔ ကၽြန္ေတာ္႔ ဇနီးေရာ လိုက္လာလို႔ ရမလား”

“လူနာ႔ သေဘာပါ။ ရွင္ ေခၚခ်င္တယ္ဆို ေခၚလာႏိုင္ပါတယ္။ ကၽြန္မအတြက္က ျပႆနာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပံ႔ပိုးသတင္း (collateral information) ရလို႔ ပိုေတာင္ ေကာင္းပါေသးတယ္”

“ေၾသာ္ ဟုတ္ကဲ႔။ ေက်းဇူးပဲ”

“ကဲ ထုိင္ၾကပါ။ ကၽြန္မကေတာ႔ စိတ္ေရာဂါ ဆရာ၀န္ သြဲ႔ပါ။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္ Mr. Smith”

“ကၽြန္ေတာ္႔ကို David လို႔ပဲ ေခၚပါ ခင္ဗ်။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္”

“ကၽြန္မက Sharon ပါ။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္”

“ဟုတ္ကဲ႔။ ေတြ႕ရတာ ၀မ္းသာပါတယ္ Sharon”

“သိတဲ႔အတိုင္းပဲ။ ရွင္႔ရဲ႕ အေထြေထြ ဆရာ၀န္ GP က လႊဲလို႔ ကၽြန္မတုိ႔က ဒီေန႔ ျပင္ပလူနာဌာနမွာ appointment ကို ေပးတာပါ။ လူနာသစ္ ျဖစ္လို႔ ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျခင္း interview အတြက္ အခ်ိန္ တစ္နာရီ ရပါတယ္။ ပထမ မိနစ္ေလးဆယ္မွာ ကၽြန္မက ေမးခြန္းေတြ အမ်ားႀကီး ေမးမယ္။ ေမွ်ာ္လင္႔ၿပီးသား ျဖစ္မယ္ ထင္ပါရဲ႕”

“ဆိုပါေတာ႔”

“အခ်ိန္ အကန္႔အသတ္ေၾကာင္႔မို႔ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြမွာ ကၽြန္မက စကား ျဖတ္ေျပာေကာင္း ေျပာရမယ္။ ဒါကို နားလည္ေပးမယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင္႔ပါတယ္။ က်န္တဲ႔ အခ်ိန္ကေတာ႔ ရွင္တို႔ ေမးခ်င္တာ ေမးဖို႔ရယ္၊ ကၽြန္မရဲ႕ ထင္ျမင္ခ်က္နဲ႔ ေရွ႕ကုထံုးကို ေဆြးေႏြးဖို႔ရယ္ေပါ႔။ ဒီမွာ ေျပာတဲ႔ စကားေတြကို မလိုအပ္တဲ႔ ျပင္ပပုဂၢိဳလ္ေတြဆီ ဖြင္႔ဟျခင္း မျပဳဘူးဆိုတာ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ ရွင္႔ရဲ႕ GP ဆီကိုေတာ႔ အေသးစိတ္ အေၾကာင္းၾကားစာ ေရးပါမယ္။ ဒီစာရဲ႕ မိတၲဴကို ရွင္လိုခ်င္တယ္၊ မလိုခ်င္ဘူး ဒီစာရြက္မွာ ေရြးခ်ယ္ၿပီး လက္မွတ္ထိုးပါ”

“ကၽြန္ေတာ္ သိခ်င္ရင္ ကၽြန္ေတာ္႔ GP ဆီ အခ်ိန္မေရြး သြားေမးလို႔ ရေနတာမို႔ မိတၱဴ မလိုပါဘူးဗ်ာ”

“ေကာင္းၿပီေလ”

“ကဲ ဒီေန႔ ကၽြန္မဆီကို လာေတြ႔ရတဲ႔ အေၾကာင္းရင္းေလး ေျပာပါဦး”

“ကၽြန္ေတာ္ စိတ္ဓာတ္က်ေနတယ္။ ကုန္းေကာက္စရာ မရိွေလာက္ေအာင္ က်တာ။ တစ္ေန႔ တစ္ေန႔ ေခါင္းေပၚမွာ တိမ္တိုက္မဲႀကီး အံု႔ေနသလိုပဲ”

“တျခားေရာ ဘာေတြ ခံစားရေသးလဲ”

“တခ်ိန္လံုး ႏံုးခ်ိၿပီး ဘာမွ မလုပ္ခ်င္ဘူး။ ဘာကိုမွလည္း စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ဘူး။ အစားေတာင္ မိန္းမက တိုက္တြန္းလို႔သာ စားရတာ၊ ခံတြင္း မေတြ႔လွဘူး။ ညညလည္း အိပ္လို႔ မရဘူး”

“ေနာက္ထပ္ေရာ”

“သတိလည္း မေကာင္းေတာ႔ဘူးဗ်။ ေမ႔လြယ္ေနတယ္။ စိတ္က အာရံုမစိုက္ႏိုင္ဘူး”

“ဒီလို ျဖစ္တာ ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ”

“ေျခာက္လေလာက္ ရွိၿပီ။ GP ေပးတဲ႔ anti-depressant နဲ႔လည္း မသက္သာပဲ ပိုဆိုးလာလို႔ စိတ္ေရာဂါ အထူးကုနဲ႔ လာျပတာ”

“ရွင္က ေဆးမွန္မွန္ ေသာက္ျဖစ္လို႔လား”

“ေသာက္ပါတယ္”

“ေဆးျပင္းအားက ဘယ္ေလာက္တံုး”

“စကတည္းက အတိုင္းပဲ။ မတိုးထားဘူးဗ်”

“ဘာေဆးလဲဆိုတာ မွတ္မိလား”

“ေဆးနာမည္ မမွတ္မိဘူး။ P နဲ႔စတယ္ ထင္တယ္”

“ထားပါေတာ႔။ ဒီလိုျဖစ္ေနတာ ေျခာက္လ ၾကာၿပီဆိုရင္ ဒီေျခာက္လ မတိုင္ခင္မွာ ရွင္႔ဘ၀ သို႔မဟုတ္ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ဘာမ်ား အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ခဲ႔သလဲ”

“အလုပ္မွာ တာ၀န္ေတြ ပိုပိလာတယ္ဗ်။ သူမ်ားေတြ အလုပ္ျပဳတ္ေတာ႔ သူတို႔အလုပ္ေတြ ကိုယ္႔ေပၚ ေရာက္လာတာေပါ႔။ ကိုယ္ကလည္း တည္ၿမဲေရး ေၾကာက္ေနရေတာ႔ မညည္းရဲဘူး”

“အလုပ္မွာ ဆက္ဆံေရးကေရာ ဘယ္လို ေနလဲ”

“ကၽြန္ေတာ္ ခုတေလာ လူေတြကို ေရွာင္သလို၊ စိတ္လည္း ဆတ္ေနတယ္လို႔ လုပ္ေဖာ္ကိုင္ဖက္ေတြက ေျပာတယ္”

“ေဒါသေၾကာင္႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ တစ္ခုခု ထိခိုက္ေအာင္ လုပ္မိတာ ရွိလား၊ သူမ်ားကို ႏႈတ္အား၊ကိုယ္အားနဲ႔ ရန္ျပဳမိတာ ရွိလား”

“မရွိဘူးဗ်၊ ကၽြန္ေတာ္က ပင္ကိုယ္စိတ္ ႏူးည႔ံသူပါ”

“ လူတိုင္းကို ေမးသင္႔တဲ႔ ေမးခြန္းေတြ ေမးေနက်မို႔ ပုဂၢိဳလ္ေရးအေနနဲ႔ မျမင္ေစခ်င္ဘူး”

“နားလည္ပါတယ္ ခင္ဗ်။ ဆရာမ တာ၀န္ရွိသလို ေမးခ်င္တာအားလံုး ေမးပါ။ ကၽြန္ေတာ္က အမွန္အတိုင္း ေျဖပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ္႔အက်ိဳးအတြက္ပဲေလ”

“ေကာင္းပါၿပီ။ စိတ္ဓာတ္ အရမ္းက်သူေတြဟာ တခါတရံ ထူးဆန္းတဲ႔ အေတြ႔အႀကံဳေတြ ရတတ္တယ္။ ရွင္ ဒါမ်ိဳး ႀကံဳဖူးသလား”

“ေမးခြန္းကို မရွင္းလို႔ ျပန္ေျပာျပေပးပါဦး”

“ဘယ္သူမွ အနားမရွိပဲ အသံေတြ ၾကားတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ကို သူမ်ားက ေစာင္႔ၾကည္႔ေနတယ္လို႔ ထင္တာမ်ိဳးေပါ႔”

“မရွိေသးဘူးဗ်။ ေတာ္ပါေသးရဲ႕”

“အရင္က ဒီလို စိတ္ဓာတ္က်ဖူးလား”

“က်ဖူးတယ္။ ဒါေပမယ္႔ ဒီေလာက္ မၾကာဘူး၊ မဆိုးဘူး။ ေဆးမေသာက္ပဲ ျပန္ေကာင္းသြားတယ္”

“ေသြးသားရင္းခ်ာထဲမွာ အလားတူ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ဳိး ခံစားရသူ ရွိလား”

“အေမကေတာ႔ စိတ္ႂကြစိတ္က်ေရာဂါနဲ႔ ေဆးရံုတက္ရဖူးတယ္။ ၾကာလွပါၿပီ။ ခုေတာ႔ Lithium ေသာက္ၿပီး ေကာင္းေနတာပဲ”

“အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ မူးယစ္ေဆး သံုးသလား”

“ဘီယာေလးေတာ႔ ႏွစ္ပိုင္႔ေလာက္ ညတိုင္း ေသာက္ျဖစ္တယ္။ စိတ္ေျပလက္ေပ်ာက္ပါ။ ေသာက္ေနက်ပဲဗ်။ က်န္တာေတာ႔ မလုပ္ပါဘူး”

“ဘယ္ေလာက္ ၾကာၿပီလဲ။ အရင္ကထက္ ပိုေသာက္ျဖစ္သလား”

“ကၽြန္ေတာ္ ဆယ္႔ကိုးႏွစ္သားကတည္းက ေသာက္တတ္တာ။ ပံုမွန္ေသာက္တာကေတာ႔ ခု ေနာက္ပိုင္းမွပါ။ သံုးႏွစ္ေလာက္ေတာ႔ ရွိၿပီ။ စေသာက္ကတည္းက ဒီေလာက္ပါပဲ”

“တျခား အရက္ေတြ၊ ၀ိုင္ေတြေရာ”

“မေသာက္ပါဘူး”

“ကားေမာင္းလား”

“ေမာင္းပါတယ္”

“ယာဥ္စည္းကမ္းဆိုင္ရာ အေရးယူခံရတာ ရွိလား”

“မရွိပါဘူး”

“ရံုးေရာက္ ဂတ္ေရာက္ ျဖစ္ဖူးလား”

“မျဖစ္ဖူးပါဘူးဗ်ာ”

“ကဲ ကဲ ရွင္႔ကို အနားေပးၿပီး ရွင္႔ဇနီးကို ေမးလိုက္ဦးမယ္။ ၿပီးရင္ ရွင္႔အလွည္႔ ျပန္ေရာက္လာမယ္”

“ကၽြန္ေတာ္ အခန္းျပင္ ထြက္ေပးရမလား”

“မလိုပါဘူး။ ရွင္တို႔ လင္မယားခ်င္း ေက်နပ္ရင္ ကၽြန္မအတြက္က ဘာမွ မထူးပါဘူး”

“ဒါဆို ကိုယ္ ဆက္ေနရင္ ရတယ္ မဟုတ္လား Sharon? ”

“ Of course, you can”

ဆက္လက္ ေရးသားပါမည္...