စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို ဥပေဒျဖင္႔ ကာကြယ္ျခင္း

ေဆးပညာေလာကမွာ က်င္႔သံုးတဲ႔ သမားက်င္႔၀တ္၀ိနည္း (Medical Ethics) ေတြဟာ အေနာက္တိုင္း ေတြးေခၚ ဒႆနပညာကို အေျခခံၿပီး၊ လူနာဖက္က ရပ္တည္ပါတယ္။

အဓိက သမားက်င္႔၀တ္၀ိနည္း ေလးသြယ္ (Four Principles of Medical Ethics) ကေတာ႔
၁။ လူနာ၏ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရႈျခင္း (Beneficence/ Do good)
၂။ လူနာ၏ ဆိုးက်ိဳးကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း (Non-maleficence/ Do no harm)
၃။ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈ တစ္နည္းအားျဖင္႔ သူ႕ဘ၀အတြက္ သူဆံုးျဖတ္ႏိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း (Respect for autonomy)
၄။ လူနာေတြအေပၚ မွ်တရျခင္း (Justice) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

တစ္ခါတရံ ဒီေလးခု အခ်င္းခ်င္း ထိပ္တုိက္ေတြ႕တဲ႕အခါမ်ိဳးမွာေတာ႔ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း (Respect for autonomy) က ေရွ႕တန္းတင္ခံရတာ မ်ားပါတယ္။ ဆရာ၀န္က ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းတယ္ထင္ထင္ လူနာမွာ စဥ္းစားဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း ရွိလို႔ကေတာ႔ လူနာရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈကသာ အတည္ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါ ရွည္ေညာင္းေစမယ္႔ ေဆးမ်ိဳး၊ ကုထံုးမ်ိဳးကို ဆရာ၀န္က လူနာရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳးကို ေရွးရႈၿပီး ၫႊန္းေပမယ္႔ လူနာက အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင္႔ (ဥပမာ ကင္ဆာေဆး chemotherapy ဆိုရင္ ေဆးေၾကာင္႔ရတဲ႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို မခံစားႏိုင္ မခံစားခ်င္လို႔) ျငင္းဆန္တာမ်ိဳးေပါ႔။ ေသေသခ်ာခ်ာ (အက်ိဳးအျပစ္ ေစ႔ငေအာင္) ရွင္းျပေဆြးေႏြးၿပီးသားေတာ႔ ျဖစ္ရပါမယ္။

လူနာရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈနဲ႔ ဆန္႔က်င္ၿပီး ကုသခြင္႔ ရွိတာ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာသည္ေတြကို ကုသတဲ႔ေနရာမွာပါ။ သေဘာကေတာ႔ စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ခ်င္႔ခ်ိန္ဆံုးျဖတ္ႏိုင္စြမ္း မရွိတဲ႔ အခ်ိန္ကာလ တစ္ခုအတြင္း (တစ္နည္းအားျဖင္႔ ေရာဂါေဖာက္ေနခိုက္) ဆရာ၀န္က လူနာကိုယ္စား ဆံုးျဖတ္ၿပီး ကုသင္႔တာကို ကုေပးတဲ႔သေဘာပါ။ ဒါေပမယ္႔ လုပ္ခ်င္တိုင္း အရမ္းကာေရာ လုပ္လို႔ မရပါဘူး။ ျဖစ္ရိုးျဖစ္စဥ္နဲ႔ မူကြဲေနတဲ႔ လုပ္ရပ္မွာ လူနာေရာ၊ ဆရာ၀န္ပါ vulnerable (အကာအကြယ္မဲ႔၊ မလံုမၿခံဳ) ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

စိတ္ေရာဂါေ၀ဒနာရွင္ေတြဟာ ေယဘုယ်အားျဖင္႔ လူ႕အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ႕ ပယ္ျခင္း ၾကဥ္ျခင္းကို ခံရၿပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ ေျမနိမ္႔ရာ လွံစိုက္တာမ်ိဳး မျဖစ္ရေအာင္ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားကို ကာကြယ္တဲ႔ ဥပေဒေတြ ရွိပါတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာေတာ႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ယူေကမွာဆိုရင္ စေကာ႔တလန္မွာ တစ္မ်ိဳး၊ အဂၤလန္နဲ႔ ေ၀လနယ္မွာ တစ္မ်ိဳး၊ ေျမာက္ပိုင္း အိုင္ယာလန္မွာ တစ္မ်ိဳး နည္းနည္းစီ ကြဲပါတယ္။ ကၽြန္မသိတဲ႔ အဂၤလန္နဲ႔ ေ၀လနယ္က လုပ္ထံုးလုပ္နည္းကို နည္းနည္း ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

Mental Health Act ရွိတဲ႔အတြက္ စိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရတဲ႔ လူတစ္ေယာက္ကို သူ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ဥပေဒအရ ေဆးရံုတင္ ေဆးကုႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး ဆရာ၀န္မွာ ရွိသလို၊ လူနာမွာလည္း ဒီကိစၥအေပၚ စိန္ေခၚအယူခံႏိုင္ခြင္႔ကို သူ႕အခြင္႔အေရးအေနနဲ႔ အလိုအေလ်ာက္ ရပါတယ္။ ဥပေဒသာ မရွိခဲ႔ရင္ ဒီလို လုပ္ပိုင္ခြင္႔ ရွိတာကို လူနာေတြ သိခ်င္မွ သိ၊ ရခ်င္မွ ရမွာေပါ႔။ တျခားလမ္းေၾကာင္းကေန အယူခံေတာ႔လည္း အခ်ိန္ ပိုၾကာရင္ ၾကာမယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေဆးရံုေပၚ မူတည္လို႔၊ လူနာ မ်က္ႏွာ ရွိ၊မရွိေပၚ မူတည္လို႔ တံု႔ျပန္ရလဒ္ခ်င္း မတူတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ရင္ျဖစ္မယ္ေပါ႔။

လူတစ္ေယာက္ဟာ စိတ္ပူရေလာက္ေအာင္ စိတ္ေဖာက္ျပန္လာရင္ အမ်ားအားျဖင္႔ အဲဒီလူရဲ႕ မိသားစုက မိသားစု ဆရာ၀န္ (General Practioner-GP) ကို အေၾကာင္းၾကားတတ္ပါတယ္။ မိသားစုဆရာ၀န္က ပဏာမ သြားၾကည္႔ၿပီး ဒီလူဟာ တျခားေရာဂါ မဟုတ္ပဲ စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ဒီလို ျဖစ္ေနတယ္၊ တကယ္လည္း ေနာက္တစ္ဆင္႔ စစ္ေဆးဖို႔ လုိအပ္ေနၿပီလို႔ ထင္ရင္ Mental Health Act assessment လို႔ေခၚတဲ႔ အထူးစစ္ေဆးမႈအတြက္ တာ၀န္က် လူမႈ၀န္ထမ္း အရာရွိ (Approved Social Worker - ASW) ကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ဒီလိုစစ္ေဆးမႈဟာ ဒီလူ(လူနာ)ရဲ႕ အိမ္မွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ လူနာက အရမ္းႀကီး ေသာင္းက်န္းမေနဘူး၊ သူ႕မိသားစုကလည္း စစ္ေဆးမယ္႔အဖြဲ႕ မလာမခ်င္း လူနာကို ေစာင္႔ေရွာက္ေပးဖို႔ လိုလားစိတ္ခ်တယ္ ဆိုရင္ေပါ႔။

အဲဒီလို မဟုတ္ပဲ လူနာက ေရာဂါေၾကာင္႔ အနားက မိသားစု၀င္ေတြကို ရန္ျပဳၿခိမ္းေျခာက္ေနမယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ မိသားစုဆရာ၀န္ သို႔မဟုတ္ မိသားစုကိုယ္တိုင္က ရဲကို အေၾကာင္းၾကားပါတယ္။ ရဲက “လံုၿခံဳစိတ္ခ်ရရာ ေနရာ” (ဥပမာ ေဆးရံု အေရးေပၚဌာန သို႔မဟုတ္ မ်ားေသာအားျဖင္႔ ရဲစခန္း) ကို ေခၚသြားရပါတယ္။ ရဲစခန္းေရာက္ၿပီးတဲ႔အခါ တာ၀န္က် လူမႈ၀န္ထမ္း အရာရွိ (ASW) ကို ေခၚပါတယ္။ ဒီလို မဟုတ္ပဲ လမ္းေပၚမွာ ေလွ်ာက္ရမ္း သို႔မဟုတ္ အႏၲရာယ္ မေရွာင္ ေလွ်ာက္သြားေနလို႔ ရဲကဖမ္းလာတဲ႔လူ ဆိုရင္လည္း မႈခင္းဆရာ၀န္က အရင္ စစ္ေဆးၿပီး စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ ျဖစ္ႏိုင္တယ္-လို႔ ထင္ရင္ အထက္ကလိုပဲ ASW ကို ခ်က္ခ်င္း ေခၚရပါတယ္။

လူနာက တစ္ေယာက္တည္း ေနၿပီး ဘယ္သူ႕ကိုမွ အေတြ႕မခံ (ဥပမာ လူေတြက သူ႕ကို လုပ္ႀကံဖို႔ ေနာက္ေယာင္ခံေနတယ္-လို႔ ေရာဂါေၾကာင္႔ ယံုၾကည္ေန)တာမ်ိဳးဆိုရင္ လူနာရဲ႕အိမ္ကို ခြင္႔ျပဳခ်က္ မပါပဲ ၀င္ဖို႔ ၀ရမ္း လိုပါတယ္။ ဒီ၀ရမ္းရဖို႔ကို ASW က တာ၀န္က် တရားသူႀကီး (Magistrate) ကို ဆက္သြယ္ပါတယ္။

ASW က Mental Health Act assessment လို႔ေခၚတဲ႔ အထူးစစ္ေဆးမႈကို စီစဥ္တဲ႔အခါ တစ္ေဆးရံုစီက လာတဲ႔ လြတ္လပ္ေသာ ဆရာ၀န္ႏွစ္ဦး (two independent doctors) ကို ရွာရပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ႔ ပင္းထားတာ မဟုတ္တဲ႔၊ မွ်တတဲ႔ သေဘာထားအျမင္ကို လိုခ်င္လို႔ပါပဲ။ ဒီဆရာ၀န္ႏွစ္ေယာက္မွာ အနည္းဆံုးတစ္ေယာက္က အေတြ႕အႀကံဳရွိ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ျဖစ္ပါတယ္။ က်န္တစ္ေယာက္ကေတာ႔ ဒီလို အထူးစစ္ေဆးမႈေတြအတြက္ ေလ႔က်င္႔ေပးထားတဲ႔ အေတြ႕အႀကံဳရွိ (General Practioner-GP) ျဖစ္တာ မ်ားပါတယ္။ တစ္ခါတေလေတာ႔ အေတြ႕အႀကံဳရွိ စိတ္ေရာဂါကု ဆရာ၀န္ ႏွစ္ေယာက္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တစ္ေဆးရံုတည္းက မျဖစ္ရပါဘူး။

သံုးေယာက္ဆံုရင္ လူနာနဲ႔ ေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးမႈ လုပ္ပါတယ္။ ရဲစခန္းမွာ ဆိုရင္ေတာင္ လူနာကို ခ်ဳပ္ေႏွာင္မထားပါဘူး။ Interview အခန္းထဲ ေခၚ၊ မိတ္ဆက္၊ လက္ဆြဲႏႈတ္ဆက္ၿပီး ေအးေအးေဆးေဆး ေမးျမန္းတာပါပဲ။ လူနာကလည္း မ်ားေသာအားျဖင္႔ ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ တံု႔ျပန္တတ္ပါတယ္။ လူနာက ေသာင္းက်န္းႏိုင္တဲ႔ သာဓက ရွိရင္ေတာ႔ ရဲသားမ်ား အခန္း၀မွာ လိုရမယ္ရ ေခၚထားရပါတယ္။ သိပ္ေသာင္းက်န္းေနရင္ေတာ႔ cell အျပင္နဲ႔အတြင္း တိုတုိနဲ႔ လိုရင္း အေမးအေျဖေပါ႔။ ဒီလို စစ္ေဆးမႈမွာ တာ၀န္ရွိသူအားလံုး ယဥ္ေက်းၾကပါတယ္။

ေယဘုယ်အားျဖင္႔ ASW ဟာ လူနာကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး သူ႕ရဲ႕တာ၀န္တစ္ခုက လူနာအတြက္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ဖို႔၊ လူနာရဲ႕ အခြင္႔အေရးကို ကာကြယ္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာမိသားစုနဲ႔ ဆက္သြယ္ၿပီး သူတို႔ သေဘာ၊ ေသာကေတြကို တုိက္ရိုက္ နားေထာင္တဲ႔သူလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာရဲ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး ေဆးရံုတင္ရတဲ႔ကိစၥ မလိုအပ္ပဲ မျဖစ္ရေလေအာင္ ႀကိဳးစားတတ္ပါတယ္။ လူနာကို နား၀င္ေအာင္ အရွင္းအေျပာ ကၽြမ္းက်င္ညက္ေညာၾကပါတယ္။ ဆရာ၀န္ႏွစ္ေယာက္နဲ႔လည္း က်ိဳးေၾကာင္းခိုင္လံုရင္ သေဘာထား ကြဲလြဲႏိုင္ပါတယ္။ (ဒါက ျဖစ္ေတာ႔ ျဖစ္ခဲပါတယ္။)

စစ္ေဆးေမးျမန္းၿပီးလို႔ လူနာက စိတ္ေရာဂါေၾကာင္႔ မဟုတ္ပဲ အရက္ သို႔မဟုတ္ မူးယစ္ေဆး၀ါးေၾကာင္႔ ခဏ ေၾကာင္ေနတတ္တာမ်ိဳးဆိုရင္ စိတ္ေရာဂါေဆးရံုကို မတင္ပါဘူး။ စိတ္ေရာဂါ ရွိတယ္လို႔ သိၿပီးသား လူနာေဟာင္း သို႔မဟုတ္ စိတ္ေရာဂါရွိတယ္လို႔ ေတာ္ေတာ္ေလး ေသခ်ာေနတဲ႔ လူနာသစ္ ဆိုရင္ေတာ႔ ေဆးရံုမွာ ကုသင္႔သလား၊ ေနအိမ္ထိ အေရာက္ လာၾကည္႔ပံ႔ပိုးမယ္႔ Home Treatment/ Crisis Resolution Teams ေတြနဲ႔ ကုသင္႔သလား ဆံုးျဖတ္ရပါတယ္။ မလိုအပ္ပဲ ေဆးရံုမတင္ပါဘူး။ ေရွးပံုစံ ႏွစ္ရွည္လမ်ား ေလွာင္ထားတဲ႔ Mental Asylums/ Institutions (ျမန္မာျပည္မွာေတာ႔ အရူးေထာင္လို႔ ေခၚၾကတယ္ ထင္ပါရဲ႕) ေတြ မရွိေတာ႔တာ ၾကာလွပါၿပီ။ ေရာဂါေဖာက္တံုး ေဆးရံုတက္ကု၊ ၿပီးရင္ ကိုယ္႔အိမ္ကိုယ္ျပန္ မိသားစုနဲ႔ ေနႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီလို ေနႏိုင္ေအာင္ ထိထိေရာက္ေရာက္ ပံ႔ပိုးႏိုင္တဲ႔ ေဆးရံုျပင္ပ ကုသေရးအဖြဲ႔ေတြ (Home Treatment/ Crisis Resolution Teams) လည္း ရွိတာကိုး။

ေဆးရံုတက္ကုမွ ျဖစ္မယ္ ဆိုရင္ေတာ႔ လူနာကို အသိေပးရပါတယ္။ သူက သေဘာတူရင္ ဒါဟာ “မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးရံုတက္ျခင္း (voluntary admission)” ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာက သူ႕မွာ ဘာေရာဂါမွ မရွိဘူး၊ ေဆးရံုတက္စရာ ေဆးေသာက္စရာလည္း မလိုဘူးလို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ျငင္းဆန္ရင္ေတာ႔ ဥပေဒ သံုးရမလား စဥ္းစားရေတာ႔တယ္။

လူနာဟာ သူ႕ရဲ႕ ခုလက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ခံစားေနရတဲ႔ လကၡဏာ ရွိၿပီး၊ အဲဒီ လကၡဏာေတြက
(၁) သူကိုယ္တိုင္ရဲ႕ လံုျခံဳမႈ
(၂) သူကိုယ္တိုင္ရဲ႕ က်န္းမာေရး
(၃) အမ်ားသူငါ လူတကာရဲ႕ ေကာင္းက်ိဳး လံုျခံဳမႈ- ထဲက တစ္ခုခု သို႔မဟုတ္ တစ္ခုထက္ ပိုတဲ႔ အခ်က္ေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနသလား ဆန္းစစ္ရပါတယ္။

ဥပမာ
(၁) စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ အလြန္အမင္း ဆိုးေနသူတစ္ဦးက သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားတာမ်ိဳး
(၂) စိတ္ကစဥ္႔ကလ်ားေရာဂါသည္တစ္ေယာက္က သူ ေသာက္ေနက် စိတ္ေရာဂါေဆးေတြကို သူမ်ားက အဆိပ္ခတ္ပါတယ္လို႔ ယံုၿပီး ေဆးမေသာက္ေတာ႔လို႔ ေရာဂါဆိုးလာၿပီး လံုး၀ မစားမေသာက္ မအိပ္ပဲ စိုးရိမ္စရာ ျဖစ္လာတာမ်ိဳး
(၃) စိတ္ႂကြေရာဂါ ေဖာက္ေနသူတစ္ေယာက္ဟာ သူ႕ကိုယ္သူ ဂ်ိမ္းစဘြန္းကဲ႔သို႔ အထူးသူလွ်ိဳလို႔ ယံုၾကည္တဲ႔အျပင္ ေနာက္က ရန္သူ လိုက္လာတယ္ ဆိုၿပီး ကားကို ရမ္းကားစြာ ေမာင္းတာမ်ိဳးေပါ႔။

အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ႔တဲ႔ သံုးခ်က္ထဲက အနည္းဆံုး တစ္ခ်က္နဲ႔ ညီရင္ ဥပေဒကို သံုး၊ လူနာရဲ႕ဆႏၵကို ဆန္႔က်င္ၿပီး စိတ္ေရာဂါကုေဆးရံုကို တင္လို႔ ရပါတယ္။ ဒါကို compulsory/ formal admission လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါကလည္း အခ်ိန္ကာလ အကန္႔အသတ္နဲ႔ပါ။ ပုဒ္မေပၚ မူတည္လို႔ စစ္ေဆးဖို႔ပဲဆိုရင္ အၾကာဆံုး (၂၈)ရက္၊ ေဆးပါကုဖို႔ဆိုရင္ အၾကာဆံုး (၆)လ အထိပါပဲ။ လိုအပ္ရင္ေတာ႔ ထပ္တိုးႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ေထာက္ခံမယ္႔ အေၾကာင္းအရာ ခိုင္ခိုင္လံုလံု (အထက္က သံုးခ်က္ထဲက အနည္းဆံုး တစ္ခု) ေတာ႔ ရိွရတာေပါ႔။ လူနာကို ဒီလို ဆံုးျဖတ္တဲ႔အေၾကာင္း သိေအာင္ ခ်က္ခ်င္း ရွင္းျပရပါတယ္။

ဒါဟာ လူနာအတြက္ လမ္းဆံုး မဟုတ္ပါဘူး။ မေက်နပ္ရင္ အယူခံ ၀င္ႏိုင္တဲ႔ အခြင္႔အေရး ရွိပါတယ္။ ဒါကိုလည္း ASW က တစ္ခါတည္း အသိေပးပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ ေရွ႕ေနလည္း ငွားေပးပါတယ္။ ဒီအမႈေတြကို သူ႕အခ်ိန္ ကန္႔သတ္ခ်က္အတြင္းမွာ ၾကားနာရပါတယ္။ နာၾကားတဲ႔ ခံုအဖြဲ႕(Mental Health Review Tribunal) မွာ ဥပေဒ ကၽြမ္းက်င္သူ တစ္ဦး၊ စိတ္ေရာဂါ အထူးကု တစ္ဦး နဲ႔ အရပ္သား တစ္ဦး ေပါင္းသံုးဦး ပါ၀င္ပါတယ္။ ဒီအဖြဲ႕ကို အယူခံခ်က္ဆိုင္ရာ ဗဟိုဌာနက စီစဥ္ေစလႊတ္တာ ျဖစ္ၿပီး၊ တျခားအရပ္ေဒသက လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ လြတ္လပ္မွ်တေစတဲ႔ သေဘာပါပဲ။

ဒီအဖြဲ႕က လူနာကို လက္ရွိကုေနတဲ႔ စိတ္ေရာဂါပါရဂူ၊ လူနာရဲ႕ လက္ရွိ သူနာျပဳထဲက တစ္ဦး နဲ႔ လူမႈ၀န္ထမ္းအရာရွိ စုစုေပါင္း သံုးဦးရဲ႕ အစီရင္ခံစာ သံုးေစာင္ကို ဖတ္ပါတယ္။ လူနာနဲ႔လည္း ေတြ႕ဆံု စကားေျပာပါတယ္။ ၿပီးမွ အစီရင္ခံစာတင္တဲ႔ အထက္ပါ သံုးဦး၊ လူနာ၊ သူ႕ရဲ႕ ေရွ႕ေနတို႔နဲ႔ မ်က္ႏွာစံုညီ ခံုရံုးထိုင္ပါတယ္။ ေဆးရံုမွာ လာလုပ္တဲ႔ ခံုရံုးေပမယ္႔ ဥပေဒအရ လိုအပ္ခ်က္ေတြအတိုင္း စစ္ေမးတာပါ။ ဒီခံုအဖြဲ႕က လူနာကို သူ႕ဆႏၵ ဆန္႔က်င္ၿပီး ေဆးရံုတင္ထားတာဟာ ဥပေဒနဲ႔ မညီဘူးလို႔ ေတြ႕ရွိရင္ နဂိုပုဒ္မ ပ်က္ပ်ယ္ၿပီး လူနာလည္း သူ႕သေဘာ သူေဆာင္ခြင္႔ ရပါတယ္။ ေဆးရံုက ဆင္းႏိုင္တယ္ေပါ႔။ ကိုက္ညီရင္ေတာ႔ ေဆးကုဖို႔ လိုသေလာက္ ေဆးရံုမွာ ဆက္ေနရပါတယ္။

ေဆးရံုေပၚမွာ ေဆးကုလိုက္လို႔ လူနာက သက္သာလာၿပီး ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးႏိုင္တဲ႔ အေျခအေနကို ျပန္ေရာက္ၿပီ ဆိုရင္ေတာ႔ လူနာနဲ႔ ဆရာ၀န္ ပြင္႔ပြင္႔လင္းလင္း ေရွ႕ကုထံုးကို ေဆြးေႏြးႏိုင္ပါၿပီ။ လူနာရဲ႕ အခ်ဳပ္အခ်ာပိုင္မႈကို ေလးစားရျခင္း (Respect for autonomy) ျပန္တည္သြားၿပီေပါ႔။ လူနာကလည္း သူ႕ေကာင္းက်ိဳးအတြက္မွန္း လက္ခံလာလို႔ အသာတၾကည္ပဲ ေဆးရံုမွာ ဆက္ေနဖို႔ သေဘာတူတတ္ပါတယ္။ ဒါဆို ဥပေဒ သံုးၿပီး ေဆးရံုတင္ထားတဲ႔ ကိစၥကို သူ႕ကို ကုေနတဲ႔ စိတ္ေရာဂါပါရဂူႀကီးက ပယ္ဖ်က္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ “မိမိဆႏၵအေလ်ာက္ ေဆးရံုတက္ျခင္း (voluntary admission)” ျပန္ျဖစ္သြားတာေပါ႔။

ဒီေလာက္ဆို သာမန္လူထုရဲ႕ ၾကဥ္ျခင္း၊ ပယ္ျခင္းကို မသိမသာေရာ၊ သိသိသာသာပါ ခံရတဲ႔ စိတ္ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္ေတြကို ဥပေဒကေပးတဲ႔ အကာအကြယ္အေၾကာင္း တစ္ေစ႔တစ္ေစာင္းေလး စံုသေလာက္ ျဖစ္သြားပါၿပီ။ အရမ္းႀကီး ရႈပ္ေထြးမသြားဘူးလို႔ေတာ႔ ေမွ်ာ္လင္႔ပါတယ္။ ဟုတ္၊ မဟုတ္ေတာ႔ ေရးသြားမယ္႔ comments ေတြကေန ေကာက္ခ်က္ ဆြဲယူရမွာပဲ။ တျခားႏိုင္ငံေတြကနဲ႔ မ်က္ျမင္ အေတြ႕အႀကံဳေတြ ရွိရင္လည္း ၾကားသိလိုပါတယ္။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။