Depression လို႔ေခၚတဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါဟာ အင္မတန္ အျဖစ္မ်ားၿပီး၊ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုးတို႔လိုပဲ ေဆးကုရမယ္႔၊ ေဆးကုလို႔ ရတဲ႔ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ကံနာ၊၀ဋ္နာ ဒါမွမဟုတ္ ေပ်ာ႔ညံ႔မႈ မဟုတ္ပါဘူး။ ရွက္စရာလည္း မဟုတ္ပါဘူး။
အေနာက္ႏိုင္ငံစာရင္းမ်ားအရဆို လူေလးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ဟာ ဘ၀တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ခံစားရႏိုင္ပါသတဲ႔။ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ Harrison Ford, Marlon Brando, Jim Carrey, Halle Berry နဲ႔ ဂီတပညာရွင္ Elton John, Billy Joel, Janet Jackson တို႔ဟာ သူတို႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မွန္း လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာထားတဲ႔ နာမည္ေက်ာ္မ်ားထဲက အခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပါတယ္။*
စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ႔
(၁) စိတ္ႏွလံုး ၫိႈးျခံဳးျခင္း၊ ငိုခ်င္ေနျခင္း
(၂) အေၾကာင္းမဲ႔ ႏုံးခ်ိႏြမ္းနယ္ေနျခင္း
(၃) ခါတိုင္း ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္၀င္စားေနက် ကိစၥမ်ားအပါအ၀င္ ဘယ္အရာကိုမွ် မေပ်ာ္ရႊင္၊ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း
(၄) ခံတြင္းပ်က္ျခင္း (တစ္လအတြင္း နဂို ကိုယ္အေလးခ်ိန္၏ ငါးရာခိုင္ႏႈန္း သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ဆယ္ပံုတစ္ပံု က်သြားျခင္း)
(၅) အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း (ညလယ္ႏိုးၿပီး ျပန္အိပ္မရျခင္း နဲ႔ မနက္ ပံုမွန္ထက္ ႏွစ္နာရီ ေစာႏိုးျခင္း တို႔လည္း ပါပါတယ္)
(၆) ေမွ်ာ္လင္႔ခ်က္ ကင္းမဲ႔ၿပီး၊ ကိုယ္႔တန္ဖုိး ေပ်ာက္ေနျခင္း
(၇) ထြက္ေပါက္ မျမင္ေတာ႔ပဲ အနာဂတ္အေပၚ လက္ေလွ်ာ႔ျခင္း
(၈) ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ သတ္ေသလိုစိတ္ ေပၚေပါက္ျခင္း
(၉) အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ႔ပါးသြားျခင္း
(၁၀) မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ နည္းသြားျခင္း
(၁၁) ဘာကိုမွ လုပ္ကိုင္လိုစိတ္ မရွိေတာ႔ျခင္း
(၁၂) လိင္မႈကိစၥ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း တို႔ ပါ၀င္ပါတယ္။
ဒါေတြကို တစ္ခါတေလ ကာယကံရွင္ ကိုယ္တိုင္ မဟုတ္ပဲ မိသားစုက သတိစထားမိတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အရပ္စကားအေခၚ “စိတ္ဓာတ္က်”တာနဲ႔ မတူတာကေတာ႔ တကယ္ေဆးကုရမယ္႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ (Clinical Depression) ဆိုရင္ အထက္ပါ လကၡဏာမ်ား (အကုန္လံုး ရွိရန္ မလိုပါ) ေန႔စဥ္ရက္ဆက္ အနည္းဆံုး ႏွစ္ပါတ္ ရွိရပါမယ္။ ေတာ္ေတာ္႔ကို ခံရဆိုးပါတယ္။ စိတ္ေထာင္းေတာ႔ ကိုယ္ေၾကဆိုတာ သိပ္မွန္တဲ႔ စကားပါ။
သိပ္ဆိုးရင္ေတာ႔ အမွန္တကယ္ မျဖစ္ေသာ ကိစၥမ်ားကို အမွန္ကဲ႔သို႔ ယံုၾကည္ျခင္းေတြ (delusions) ပါ ရတတ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မိတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ရဲထံ အဖမ္းခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ခႏၶာကိုယ္က ပုပ္ေဟာင္ေနတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး လူေတြ႔မခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ကို သူမ်ားက လုပ္ၾကံတယ္ဆိုၿပီး အိမ္မွာ အလံုပိတ္ ေၾကာက္ေနတာမ်ိဳးေပါ႔။ တစ္ခါတေလေတာ႔ ဘယ္သူမွ အနားမရွိပဲ စကားေျပာသံေတြ ၾကားတာမ်ိဳး၊ အရိပ္ေတြ ျမင္တာမ်ိဳး လႈံ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကား/ အျမင္အာရံုေတြ (auditory/ visual hallucinations) လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ေဆးကုမွကုိ ျဖစ္ေတာ႔မယ္။
ဆက္ရန္......
*Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.
အေနာက္ႏိုင္ငံစာရင္းမ်ားအရဆို လူေလးေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ဟာ ဘ၀တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ခံစားရႏိုင္ပါသတဲ႔။ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ Harrison Ford, Marlon Brando, Jim Carrey, Halle Berry နဲ႔ ဂီတပညာရွင္ Elton John, Billy Joel, Janet Jackson တို႔ဟာ သူတို႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ ေ၀ဒနာရွင္မွန္း လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာထားတဲ႔ နာမည္ေက်ာ္မ်ားထဲက အခ်ိဳ႕ ျဖစ္ပါတယ္။*
စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကေတာ႔
(၁) စိတ္ႏွလံုး ၫိႈးျခံဳးျခင္း၊ ငိုခ်င္ေနျခင္း
(၂) အေၾကာင္းမဲ႔ ႏုံးခ်ိႏြမ္းနယ္ေနျခင္း
(၃) ခါတိုင္း ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္၀င္စားေနက် ကိစၥမ်ားအပါအ၀င္ ဘယ္အရာကိုမွ် မေပ်ာ္ရႊင္၊ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း
(၄) ခံတြင္းပ်က္ျခင္း (တစ္လအတြင္း နဂို ကိုယ္အေလးခ်ိန္၏ ငါးရာခိုင္ႏႈန္း သို႔မဟုတ္ ႏွစ္ဆယ္ပံုတစ္ပံု က်သြားျခင္း)
(၅) အိပ္မေပ်ာ္ျခင္း (ညလယ္ႏိုးၿပီး ျပန္အိပ္မရျခင္း နဲ႔ မနက္ ပံုမွန္ထက္ ႏွစ္နာရီ ေစာႏိုးျခင္း တို႔လည္း ပါပါတယ္)
(၆) ေမွ်ာ္လင္႔ခ်က္ ကင္းမဲ႔ၿပီး၊ ကိုယ္႔တန္ဖုိး ေပ်ာက္ေနျခင္း
(၇) ထြက္ေပါက္ မျမင္ေတာ႔ပဲ အနာဂတ္အေပၚ လက္ေလွ်ာ႔ျခင္း
(၈) ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ သတ္ေသလိုစိတ္ ေပၚေပါက္ျခင္း
(၉) အာရံု စူးစိုက္ႏိုင္မႈ ေလ်ာ႔ပါးသြားျခင္း
(၁၀) မိမိကိုယ္ကို ယံုၾကည္မႈ နည္းသြားျခင္း
(၁၁) ဘာကိုမွ လုပ္ကိုင္လိုစိတ္ မရွိေတာ႔ျခင္း
(၁၂) လိင္မႈကိစၥ စိတ္မ၀င္စားေတာ႔ျခင္း တို႔ ပါ၀င္ပါတယ္။
ဒါေတြကို တစ္ခါတေလ ကာယကံရွင္ ကိုယ္တိုင္ မဟုတ္ပဲ မိသားစုက သတိစထားမိတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အရပ္စကားအေခၚ “စိတ္ဓာတ္က်”တာနဲ႔ မတူတာကေတာ႔ တကယ္ေဆးကုရမယ္႔ စိတ္ဓာတ္က်ေရာဂါ (Clinical Depression) ဆိုရင္ အထက္ပါ လကၡဏာမ်ား (အကုန္လံုး ရွိရန္ မလိုပါ) ေန႔စဥ္ရက္ဆက္ အနည္းဆံုး ႏွစ္ပါတ္ ရွိရပါမယ္။ ေတာ္ေတာ္႔ကို ခံရဆိုးပါတယ္။ စိတ္ေထာင္းေတာ႔ ကိုယ္ေၾကဆိုတာ သိပ္မွန္တဲ႔ စကားပါ။
သိပ္ဆိုးရင္ေတာ႔ အမွန္တကယ္ မျဖစ္ေသာ ကိစၥမ်ားကို အမွန္ကဲ႔သို႔ ယံုၾကည္ျခင္းေတြ (delusions) ပါ ရတတ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင္႔ ကိုယ္႔ကိုကိုယ္ ျပစ္မႈက်ဴးလြန္မိတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး ရဲထံ အဖမ္းခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ခႏၶာကိုယ္က ပုပ္ေဟာင္ေနတယ္လို႔ ယံုၾကည္ၿပီး လူေတြ႔မခံတာမ်ိဳး၊ ကိုယ္႔ကို သူမ်ားက လုပ္ၾကံတယ္ဆိုၿပီး အိမ္မွာ အလံုပိတ္ ေၾကာက္ေနတာမ်ိဳးေပါ႔။ တစ္ခါတေလေတာ႔ ဘယ္သူမွ အနားမရွိပဲ စကားေျပာသံေတြ ၾကားတာမ်ိဳး၊ အရိပ္ေတြ ျမင္တာမ်ိဳး လႈံ႕ေဆာ္မႈမဲ႔ အၾကား/ အျမင္အာရံုေတြ (auditory/ visual hallucinations) လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ေတာ႔ ေသေသခ်ာခ်ာ ေဆးကုမွကုိ ျဖစ္ေတာ႔မယ္။
ဆက္ရန္......
*Semple, D., Smyth, R., Burns, J., Darjee, R. & McIntosh, A. (2005). Oxford Handbook of Psychiatry, Oxford: University Press.
စိတ္က်ေရာဂါအေၾကာင္း သိခ်င္တာ ေက်းဇူးပါ။ လူတေယာက္နဲ႔တေယာက္ တုံ႔ျပန္ပုံျခင္း မတူႏုိင္ဘူးထင္တယ္ေနာ္။ အခုကၽြန္မတုိ႔ ေတြ႔ႀကံဳေနရတဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈေတြက အေမတုိ႔ အဖြားတုိ႔ ခံခဲ့ရတဲ့ဒုကၡေတြနဲ႔ စာရင္ မေျပာပေလာက္ဖူးထင္ပါတယ္။
ReplyDelete